Saga - 2003, Side 27

AÐFERÐ {UPPNÁMI
25
fræði í aldarlok og sjá frá hvaða sjónarhorni „sögustofnunin" lítur
á hugvísindi.
Síðara ritið er bókin íslenskir sagnfræðingar sem kom út vorið
2002 og hefur að geyma markvissa úttekt á breytingum innan
fræðigreinarinnar. Einkum verður hér á eftir vísað í umfjöllun
þeirra ellefu sagnfræðinga sem rituðu fræðilegar sjálfsævisögur
sínar og hóps rúmlega tuttugu ungra sagnfræðinga sem fjölluðu
um sín sérsvið.19 Hvor hópur fyrir sig gefur áhugaverða vísbend-
ingu um virkni sagnfræðinga og framtíð íslenskrar sagnfræði.
í tímaritinu Sögu 2000 leggja höfundar langflestra greinanna
áberandi áherslu á stóru yfirlitssöguna og andi yfirhtshugsunar
svífur yfir vötnum. Hún felur í sér að meginhlutverk sagnfræð-
inga sé að taka saman efni sem geti orðið fóður fyrir yfirlitssög-
una. Það er ófrávíkjanleg krafa flestra höfundanna að slík söfnun
fari fram og niðurstaðan eins og hún er kynnt í flestum grein-
unum lítur út eins og sýning á byggðasöfnum úti á landi fyrir tutt-
ugu árum; nánast óendanlegur fjöldi aska í einu horninu, álíka
margir strokkar í öðru. Margir höfundarnir kalla beint eða óbeint
eftir slíkri umfjöllun á sínu sérsviði og þeir virðast eiga það sam-
eiginlegt að líta á söguritun á Islandi sem safn til sögu landsins.20
Þótt útfærsla sagnfræðinga á rannsóknum sínum geti verið með
ýmsu mótí verður hún að taka mið af yfirlitshugsuninni ef marka
má sjónarmið höfunda Sögu 2000.
Guðmundur Jónsson dósent við sagnfræðiskor Háskóla Islands
og einn ritstjóra Sögu 2000 orðar þessa hugsun á eftirfarandi hátt í
grein um þróun hagsögulegra efna í íslenskri sagnfræði: „Þótt
mikið hafi áunnist í rannsóknum á íslensku iðnvæðingunni á síð-
ari árum er enn eftir að setja fram almenna kenningu um orsaka-
samhengið í þessu mikla efnahagsferli. Slík kenning þarf að
byggjast á frekari reynsluathugunum og taka afstöðu til innlendra
og erlendra orsakaþátta."21 Hér er gefið í skyn að þegar „almenn
kenning um orsakasamhengið" sé fundin þá hafi sagnfræðingar
náð þeim árangri sem stefnt hafi verið að, nefnilega að skýra (ef til
19 Trúlega má segja að í fyrri hópnum sé að finna ráðsettari hluta stéttarinn-
ar, kjama „sögustofnunarinnar" í landinu, þá sem mótað hafa fagið á und-
anfömum áratugum.
20 Sjá umfjöllun um þetta í: Sigurður Gylfi Magnússon, „Fanggæsla vanans".
21 Guðmundur Jónsson, „Sagnaritun um hagsögu 19. og 20. aldar", bls. 180.