Saga - 2003, Qupperneq 46

44
SIGURÐUR GYLFI MAGNÚSSON
og fjallaði þar um mikilvægi yfirlitssögunnar.72 Um rannsóknar-
sagnfræði hafði hann eftirfarandi að segja í skeyti sem hann sendi
út á Gammabrekku til kynningar á efni fyrirlestrarins: „Hún get-
ur líka sjaldnast komist að traustum, óyggjandi niðurstöðum,
bæði vegna þess að heimildir hennar eru jafnan ófullkomnar og
hugtakakerfi hennar er sjaldnast þannig að niðurstöðumar geti
orðið óhagganlegar". Ég beindi athygli minni að þessum orðum
Gunnars í umræddu skeyti á Gammabrekku og velti fyrir mér
eftirfarandi atriði:
Ef Gunnar hefur rétt fyrir sér í sambandi við takmarkanir
fagsins (og ég ítreka að ég tek undir skoðanir hans) má spyrja
hvernig í ósköpunum við getum réttlætt ritun yfirlitssögu. [...]
Að mínum dómi stöndum við því frammi fyrir siðferðilegum
spurningum sem snúast um hvort það sé eðlilegt að skrifa yfir-
litsrit með Söguna (með stóru essi) að leiðarljósi.
Hér er ég að vísa í að hægt sé að líta á þessa skoðun Gunnars sem
þversögn; að beita hlutlægum mælikvörðum í sagnfræði og gang-
ast síðan við því að fortíðin verði ekki göldruð fram. Gunnar svar-
aði þessum hugleiðingum mínum með því að gera meðal annars
grein fyrir helstu einkennum yfirlitssögu:
Yfirlitsritin fjalla að jafnaði fremur um hlutstæðari parta sög-
unnar, sem tiltölulega minnstur ágreiningur er um. Þau leitast
við að halda jafnvægi í afstöðu til málefna og flokka. Fjalli þau
um lífseig ágreiningsefni þar sem engin leið er að segja hvor
skoðunin er meira sannfærandi, þá er lausn yfirlitsritsins að
birta báðar skoðanirnar og láta lesendum um að velja á milli
þeirra, eða að búa við vafann ef þeir kjósa það fremur. Þetta er
það sem ætlast er til af yfirlitinu [...].
Ég fæ ekki betur séð en að Helgi Skúli hlýði þessum orðum Gunn-
ars samviskusamlega. I raun er makalaust hve fylgisspakur Helgi
Skúli er þessum hugmyndum í verki sínu og kýs þar með að láta
eins og vind um eyru þjóta gagnrýni fræðimanna á hlutlægnina.
í þeim ritum sem hafnað hafa hlutlægninni ræður ríkjum hin
díalógíska samræðuhefð sem byggir upp og rífur niður jafnharð-
72 Fyrirlesturinn var haldinn á hádegisfundi Sagnfræðingafélags íslands 20.
október 1998. Ég sendi út hugleiðingar á Gammabrekku 21. október 1998
vegna ýmissa atriða sem fram komu í fyrirlestri Gunnars. Hann svaraði
mér síðan 23. október 1998 og skýrði betur út atriði sem voru til umræðu
á fundinum.