Saga - 2003, Síða 47

AÐFERÐ f UPPNÁMI
45
an. Niðurstaðan er verðandi veröld; kaótísk, margræð og marg-
radda. Erlendis hafa nefnilega sífellt fleiri fræðimenn tekið að líta
á það sem ófrávíkjanlega kröfu að fram kæmi í hverjum texta hver
það er sem segir söguna og út frá hvaða viðmiði eða sjónarhorni
er gengið. Lesendur eiga einfaldlega heimtingu á shkum upplýs-
ingum til þess að geta metið innihald bóka. Sá sem skrifar í nafni
hlutlægni neitar lesendum um mikilvægar og nauðsynlegar upp-
lýsingar og krefst fullrar undirgefni lesanda sinna; að þeir treysti
framsetningunni og rökunum án nokkurra málalenginga.
Tilvísanir í heimildir eru angi af sama meiði. Þær eru ekki bara
sérviska sagnfræðingsins, nokkuð sem stundum er ýjað að þegar
brugðist er við gagnrýni fræðimanna á rit sem unnin eru af fólki
sem ekki tilheyrir hinum akademíska heimi. Verk Illuga Jökuls-
sonar og félaga fékk slíka gagnrýni á sig og bent var á að bókin
nýttist illa vegna þess annmarka að tilvísanir vantaði. Menn gætu
ekki sannreynt ffásögn höfundar. Eins og áður hefur komið fram
kýs Helgi Skúli að fara sömu leið og Illugi, og fer því í reynd fram
á það við lesendur sína að þeir treysti honum algjörlega. Eina
ályktunin sem hægt er að draga af þessu er að hér sé því komin
hin kórrétta frásögn af tuttugustu öld!
Hlutlausar (og á stundum hlutlægar) skýringartilraunir lenda
alltaf í feni framfarasögunnar: Ef í hlutleysi felst aðhald í sam-
bandi við ályktanir, eins og Gunnar og Helgi Skúli virðast halda
fram, þá er í það minnsta mikil hætta á að frásögnin dragi taum
hinnar jákvæðu lýsingar ríkjandi skoðana. Hlutleysiskrafan getur
því eðli málsins samkvæmt ekki boðið upp á gagnrýna nálgun á
ólík viðfangsefni. Hlutleysi leiðir til doða, hugmyndir eru flattar
út í yfirlitinu, í þeirri tálsýn sem dregin er upp af fortíðinni í nafni
sagnfræðinnar.
Framfarir
Ollum er ljóst að stjórnmálamenn hafa í ræðum sínum og ritum,
gjarnan í hita leiksins, svo og í eigin eftirmælum um afrek sín og
samtíðar sinnar, hamrað á því að þjóðin hafi gengið til góðs. Skipt-
ir litlu hve mannfólkið hefur orðið vitni að mörgum heimsstyrj-
öldum, gasklefum og gúlögum, köldum stríðum eða umhverfis-
slysum, svo fátt eitt sé nefnt; allt er það í þágu framfara og betra
atlætis. Það þarf einfaldlega ekki að reyna lengi á hugmyndaflug
lesanda til þess að þeir fallist á slíkar skýringartilraunir. Okkur