Saga - 2003, Page 58

56
VIÐAR PÁLSSON
Snorri reyndist vandanum vaxinn og fyrir honum lá stórbrotinn
valdaferill og lykilhlutverk í valdabaráttu Sturlungaaldar. En
hvernig öðluðust menn völd á þjóðveldisöld, juku þau og við-
héldu þeim?
Lengst af hefur auður verið talinn hafa leikið lykilhlutverk í
valdasamrunanum. Kenningin er sú að þeir sem hafi sóst eftir
völdum hafi haft allar klær úti til þess að auðgast því að völd
væru skilgetið afkvæmi auðlegðarinnar.3 Á síðustu árum hefur
þáttur virðingar og heiðurs í valdabaráttu Sturlungaaldar þó hlot-
ið aukna athygli fræðimanna.4
Jón Viðar Sigurðsson hefur mest allra fræðimanna á síðari árum
kannað þróun goðakerfisins og virkni þess. Hann gefur gjöfum og
veislum höfðingja sem leið til virðingar, vinsælda og vinfengis
meiri gaum en áður hefur verið gert. Á meðan bændur gátu valið
sér goða til þess að segjast í þing við hlutu goðar sífellt að verða
að afla sér fylgis og vinsælda til þess að halda þingmönnum sín-
um og hindra að þeir ykju veldi keppinautanna. Jón Viðar víkur
samt ekki í meginatriðum frá fyrri kenningum um tengsl auðs og
valda. Eftir allt saman er auðurinn grundvöllur valdanna að mad
hans.5 Helgi Þorláksson hefur í sínum skrifum aukið vægi virð-
ingar og vinsælda í valdabaráttu þjóðveldisaldar meira en Jón
Viðar hefur gert. Helgi hefur fært rök að því að auður hafi alls ekki
gegnt jafnveigamiklu hlutverki í valdabaráttu þjóðveldisaldar og
hann gerði síðar. Hann heldur því einnig fram að auðsöfnun
Snorra sé ekki dæmigerð og þar af leiðandi sé óskynsamlegt að
reiða sig of mikið á hana þegar rökstutt er að auður hafi almennt
verið mikilvægasta valdastoðin á þjóðveldisöld. Helgi setur virð-
ingu framar auði.6 Snorri var bæði vellauðugur og voldugur og
hann er því mjög áhugavert rannsóknarefni í þessu sambandi.
í þessari grein er fyrst fjallað stuttlega um auðmanninn Snorra
með tilliti til valdabaráttu hans. Snorri var ríkastur maður á ís-
landi um sína daga og fastheldinn á fé. Skoðað er sérstaklega
3 Sbr. t.d. Bjöm Þorsteinsson, Ný íslandssaga, bls. 182. - Bjöm Þorsteinsson,
íslensk miðaldasaga, bls. 108-110.
4 T.d. í greinasafninu Sæmdarmenn frá 2001.
5 Jón Viðar Sigurðsson, Chieftains and Power in the lcelandic Commonwealth,
bls. 90-119.-
6 Sjá einkum: Helgi Þorláksson, „Fé og virðing".