Saga - 2003, Qupperneq 207

RITDÓMAR
205
Sveinbjörn Rafnsson, SÖGUGERÐ LANDNÁMA-
BÓKAR. UM ÍSLENSKA SAGNARITUN Á 12. OG
13. ÖLD. Ritsafn sagnfræðistofnunar 35. Ritstjóri
Guðmundur Hálfdanarson. Sagnfræðistofnun Háskóla
íslands. Reykjavík 2001. 186 bls. Heimildaskrá og
registur.
Bókin Sögugerð Landnámabókar eftir Sveinbjörn Rafnsson prófessor í sagn-
fræði við Háskóla íslands skiptist í 14 kafla, auk formála, bókarauka og
upplýsinga um heimildir og rit, ásamt registri. í formála er gerð grein
fyrir tilurð verksins. Fom sagnarit í merkingunni sögulegar textaheim-
ildir (histórísk-fílólógískar heimildir) em viðfangsefnið og sérstaklega er
hugað að tengslum þeirra og uppruna. Höfundur bendir á að tengslin séu
flókin og því þurfi oft að halda í marga þræði til að nálgast markmiðið -
°g markmið rannsóknarinnar er að leita að sögulegum vitnisburði, til
dsemis um kristnitökuna, með samanburði mismunandi handrita og þar
naest að reyna að greina hið sögulega viðhorf sem mótað hefur gerðir
handritanna, hverja um sig.
Meginhluti bókarinnar er um Landnámu með Kristni sögu og því í
ntörgu beint framhald af eldra riti Sveinbjarnar um Landnámu frá 1977,
jafnvel að hluta þýðing á því riti. Sveinbjörn segir þó að einstök atriði hafi
Verið endurskoðuð og að þetta verk fjalli í ríkara mæli um varðveislu
Landnámu og þróun hennar, einkum á 12. og 13. öld. Þá fjallar höfundur
einnig um Ólafs sögu Tryggvasonar og íslensku kristniboðsþættina
sem henni fylgja og íslendingabók. í bókinni er sýnt fram á hvernig reynt
var í sagnarituninni að laga samfélagshætti og stjórnsldpan hins forna
islenska þjóðveldis að kristilegum hugmyndum á átakatímum krossferða
°g sjálfstæðisstefnu Idrkjunnar. Höfundur færir mörg rök fyrir þessari
stefnu og flest sannfærandi en hluti af tilgátunni er svo að gegn þessari
hneigð hafi hinir veraldlegu höfðingjar reynt að andæfa, meðal annars
ttieð þeirri íhaldssömu samfélagsmynd sem lá að baki fomri Landnámabók.
Hér vil ég einkum beina sjónum mínum að tveimur aðalatriðum í
rannsókn Sveinbjarnar. Hið fyrra tengist rannsóknaraðferð hans, þ.e.
hvernig hann reynir að skilja hvernig hin einstöku handrit hafa mótast í
tengslum við sitt sögulega umhverfi með textafræðilegum samanburði. I
öðru lagi er ástæða til að ræða merkar niðurstöður höfundar um eðh
^slenskrar sagnaritunar á 12. og 13. öld.
Skilningur á flóknum rittengslum er forsenda þess að hægt sé að nota
sagnaritin sem sögulegar heimildir. Rannsóknaraðferð Sveinbjarnar er
textunum trú, hann ber saman varðveitta texta og greinir hin flóknu
tengsl þeirra í bak og fyrir. Á köflum geta lesendur átt erfitt með að
fylgja þræðinum og hefði samanburður einstakra atriða úr textunum átt