Saga - 2003, Side 227

RITDÓMAR
225
t’orpin Pembina í Norður-Dakota og St. Vincent í Minnesota standa sam-
hliða, hvort sínu megin við Rauðá!
Sumarliði lét sig bandarísk stjómmál strax varða og tók afstöðu með
repúblikönum. Því er óhjákvæmilega fjallað nokkuð um bandarísk stjóm-
mál í bókinni. Sú umfjöllun er ekki upplýsandi fyrir lesandann, hvorki
urn flokkakerfið, stjómmál í Dakota né afstöðu manna í Islendinga-
kyggðunum. Það er t.d. fullmikil fljótaskrift að segja að flestir nýlendu-
búar hafi verið repúblikanar eins og Sumarliði (bls. 149). Ein meinlegasta
villan er þó þegar því er haldið fram að popúlistinn James Beaver (svo)
hafi verið í forsetaframboði fyrir Demókrataflokkinn árið 1896 (bls. 219).
James Baird Weaver var frambjóðandi bandaríska Popúlistaflokksins
(People's Party) árið 1892. Forsetaframbjóðandi demókrata í kosningun-
um 1896 (og popúlista líka) var William Jennings Bryan.
Höfundur dregur niðurstöður sínar saman á rúmlega einni og hálfri
síðu í eftirmála bókarinnar. Þær snúast að mestu leyti um persónu
Sumarliða og eru í samræmi við þá mynd sem dregin er upp af honum í
meginmáli textans, nema hvað bent er á að Sumarliði hefur komist betur
af en gefið er til kynna í upphafi bókarinnar. Það er engu líkara en
höfundur sé frekar undrandi á þessu sjálfur. Að öðru leyti fær viðtekinn
söguskilningur enn sem fyrr að ráða ferðinni.
Gegnum persónulýsingu Sumarliða gægist nefnilega staðalmynd
Vesturfarans: lágstéttarmaður, trúaður en laus í rásinni og veikur fyrir
áfengi. Aður hefur verið bent á að Sumarliði verður engan veginn kallað-
ur lágstéttarmaður. Trú hans sjálfs skal látin liggja milli hluta, aðeins árétt-
að það sem þegar er sagt um trúardeilurnar vestan hafs. Um meinta
ofdrykkju Sumarliða er það að segja að bókin tekur ekki af tvímæli um
hvort hann var í raun drykkjusjúkur eða hvort dagbókarskrif hans endur-
spegla fyrst og fremst lúterskan bindindismóral. Þá er það eirðarleysið,
höfundur rekur það til tilfinningalegrar vöntunar í uppeldi, sennilega af
völdum móðurskorts. Auðvitað hefur uppeldið sett mark sitt á Sumarliða
en þegar haft er í huga að sams konar eirðarleysi einkennir ekki aðeins
þúsundir íslenskra vesturfara heldur tugmilljónir annarra evrópskra
útflytjenda þá er ljóst að það þarf að kafa dýpra eftir skýringunni. Það
gengur ekki að halda því fram að vesturfarar hafi ekki aðeins verið
fátækustu einstaklingamir heldur einnig þeir sem lausastir vom í rásinni.
Allnokkrar myndir fylgja bókinni, af Sumarliða og fjölskyldu hans,
smíðisgripum og heimaslóðum. Ein áhugaverðasta myndin sem þarna
birtist er af bandarísku borgarabréfi Sumarliða. Leitt er að engar myndjr
eru úr byggðunum í Pembina-sýslu. Gagnlegt hefði verið að gefa les-
endum færi á að sjá Rauðár-daZ og Pembina-/jöZZ. Landakort af íslendinga-
byggðum í vestanverðri Norður-Ameríku hefði einnig komið að góðum
notum. Það er fengur að þessum myndum þótt gjarna hefði mátt leggja
meiri faglegan metnað í prentvinnslu þeirra. Ekki verður hjá því komist
15-SAGA