Ný saga - 01.01.1991, Blaðsíða 69

r
Kristín Astgeirsdóttir
SJÁLFSTÆÐISBARÁTTAN OG
HÚSFREYJAN Á BESSASTÖÐUM
Við sem kennum sögu x
framhaldsskólum lands-
ins verðum áþreifanlega
vör við að tími sjálfstæðis-
baráttunnar er orðinn býsna
fjarlægur. Þeim fækkar óðum
sem muna heimastjórnartímann,
enda mikill meirihluti núlifandi
Islendinga fæddur og uppalinn
í fullvalda ríki. Við sem fáumst
við kennslu þurfuirx að spyrja
okkur hver hlutur sjálf-
stæðisbaráttunnar eigi að vera
og þeir sem fást við rannsóknir
að velta því fyrir sér hvort
einhverju sé við að bæta, livort
stjórnmálabarátta 19. aldarinnar
og í upphafi þeirrar 20. segi
okkur eitthvað um þann grunn
sem við nú stöndum á.
Mér segir svo hugur um að á
næstu árum muni umræður um
gildi sjálfstæðis, fullveldi ríkja,
hlutverk og möguleika
smáþjóða, ríkjabandalög, yfirráð
yfir auðlindum, áhrif erlendra
manna í landinu o.s.frv., verða
ofarlega á dagskrá. Astæðan er
auðvitað sú mikla breyting sem
nú á sér stað í Evrópu, innri
markaöur Evrópubandalagsins
og hugmyndir um evrópskt
efnahagssvæði sem hafa munu í
för með sér miklar breytingar
fyrir íslendinga. Við munum
vei'ða að taka afstöðu til þess
hvort við fetum áfram leiðina
sem mörkuð var um miðja 19.
öld og stefndi að sjálfstjórn
þjóðarinnar, eða hvort breytt
verður um stefnu og kúrsinn
tekinn í faðm miðstýringarinnar
miklu í Brussel.
Ef við trúum því að sagan
hafi gildi og að af henni megi
læra hlýtur að reyna á
sagnfræðingana í Joeirri umræðu
sem framundan er. Þeir hljóta
að verða að kanna og skoða
upp á nýtt hugmyndir rnanna
um lýðræði, stjórnarform,
mannréttindi, miðstýringu eða
valddreifingu innan ríkja, það
er að segja sjálfan hugmynda-
grundvöll sjálfstæðisbarátt-
unnar. Hvers virði er hann?
Undirrituð hefur lengi verið
Joess fullviss að ekki væru öll
kurl komin til grafar sjálfstæðis-
baráttunnar. Þar er fyrst að
nefna að flest það sem hingað
til hefur verið skrifað um
þjóðfrelsisbaráttu Islendinga er
mjög mótað af þjóðemiskennd,
Danahatri, dýrðarljóma for-
ingjanna og gagm-ýnisleysi
viðkomandi fræðimanna. í
öðru lagi hefur sjálfstæðis-
baráttan veiáð mikið notuð í
stjórnmálum seinni tíma, ekki
síst í deilunum um aðild íslands
að NATO og veru erlends hers
hér á landi og skrif því afar
mótuð af pólitískum skoðunum
(sem höfundar liafa að
sjálfsögðu fullan rétt til). í
þriðja og síðasta lagi ber að
nefna að hlutar kvenna í
sjálfstæðisbaráttunni er að litlu
sem engu getið. Það Joarf Joví
að skoða baráttu 19. aldarinnar
upp á nýtt og bæta við Jwí
sem á vantar til að við sem nú
göngum hér um sti-æti getum
dregið af lærdóma.
HVAÐ LÖGÐU KONUR
TIL MÁLANNA?
Síðastliðið sumar settist ég
niður til að kanna hvað konur
hér á landi hefðu lagt af
mörkum til sjálfstæðis-
baráttunnar, hvort þær hefðu
fylgst með, hverjum þær heíðu
fylgt að málum, hvort viðhorf
þeirra væru á einhvern hátt
öðruvísi en karlanna o.s.frv.
Fyrsta spurningin sem ég þurfti
Jdó að glíma við var sú hvar
heimilda væri helst að leita. Ég
ákvað að byrja á prentuðum
bókum, bréfasöfnum og leit í
kringum þá menn sem mest Skautbúningurinn, einn þáttur í framiagi kvenna til sjáif-
voru áberandi í sjálf- stæöisbaráttunnar.
67