Ný saga - 01.01.1991, Blaðsíða 28

Jón Thor Haraldsson
„ÚT VIÐ GRÆNAN AUSTURVÖLL“
HVER ORTI?
„Vinsældir Alþingisrímnanna
standa föstum fótum“. Þaö var
Jónas frá Hriflu, sem þannig
komst að orði í „Formála“ fyrir
útgáfu Menningarsjóðs á
Alþingisrímunum 1951.1 Þetta
hefur trúlega verið ofmælt þá
þegar, og nú á dögum er
sárasjaldgæft að rekast á mann,
sem eitthvað þekkir til þessa
sérkennilega „sagnaskáld-
skapar". Ekki hafa Alþingis-
rímurnar heldur komizt inn í
bókmenntasöguna, það ég veit.
Skyldi eftirfarandi vísa úr
„fjárlagarímunni" ekki vera eina
lífsmarkið með rimunum? Hún
var víst áður fyrr eins konar
hálfopinber „skólasöngur"
Kvennaskólans í Reykjavík:
Dável þólti varið vera
vœnni hrúgu af peningum
lil að kenna að kókettera
kven naskólastúlkun um.
Og hver orti svo Alþingis-
rímurnar? Eðli málsins sam-
kvæmt verður sú gáta ekki
ráðin til fulls. Þegar rímurnar
„komu fyrst út i heild og í bók“
1902 stóð „í höfundar stað“, ef
svo má að orði komast, aðeins
„Valdimar Asmundsson gaf út“
(Sjá um þetta „Skýringar"
Vilhjálms Þ. Gíslasonar við
útgáfuna 1951). Jónas Jónsson
var samt ekki í minnsta vafa
um, að hann hefði greitt úr
flækjunni í „Formála" sínum,
þar segir á bls. XI: „Enginn
einn maður gat um aldamót
gert þetta frábæra listaverk. Þó
að ótrúlegt sé, voru þar tveir
menn að starfi: Valdimar
Asmundsson ritstjóri og
Guðmundur Guðmundsson
skáld. Annar lagði til megin-
drætti rímnanna að því er snerti
efnið; hinn meginhluta
ljóðformsins“.
Vonin mænir þangaö öll.
Þetta kemur út af fyrir sig
heim og saman við það sem í
„Skáldatali“ stendur, að
Guðmundur „skólaskáld“ sé
..jafnan talinn meðhöf., jafnvel
aöalhöf., Alþingisrímnanna
1902“. 2
Nú er þar til máls að taka,
að fljótlega eftir að mér barst
Menningarsjóðsútgáfa Alþingis-
rímnanna í hendur, vandist ég
á þann ósið að krota í eintakið
það sem kalla mætti
„viðbótarfróðleik“, svo og
hugdettur. Sumt af þessu sagði
mér móðuramma mín,
Theodora Thoroddsen.
Guðmundur skólaskáld var í
miklu „afhaldi" hjá henni fyrir
Ijúfan og ljóðrænan stíl, þó svo
að hann væri „ekkert
kraftaskáld” eins og hún komst
að orði. Hún sagði mér
ennfremur, að Valdimar
Ásmundsson myndi eiga meira
í rímunum en menn gerðu sér
Guömundur skólaskáld.
Og hver orti svo
Alþmgisrímurnar?
Eöli málsins
samkvæmt verður
sú gáta ekki ráöin
til fulls.
26