Ný saga - 01.01.1991, Blaðsíða 71

SJÁLFSTÆÐISBARÁTTAN OG HÚSFREYJAN Á BESSASTÖÐUM
Ingibjörg tók
dauöa nans mjög
nærri sér enda átti
hann fremur
öörum ást hennar
og trúnaö. Manni
finnst oft við lestur
bréfanna einkum
framan af aö hann
hafi veriö það
dýrmætasta sem
hún átti.
.
fékk stuðning frá þeim Stephen-
senfeðgum í námi sínu. Hann
fór i Hólavallaskóla og gerðist
skrifari hjá Ólafi stiftamtmanni
um skeið, en lrélt síðan til náms
í Kaupmannahöfn, þar sem
hann lauk prófi í lögfræði 1808.
Grímur gekk á herskóla og varð
offisér enda styrjaldartímar í
Evrópu. Árið 1819 varð Grímur
bæjarfógeti í Skelskör i
Danmörku, amtmaður norður-
og austuramtsins var hann
1824-1833, bæjarfógeti í
Middelfart í Danmörku 1833-
1842, en síðan amtmaður í
norður- og austuramtinu á ný
eftir dauða Bjarna Thorarensen
frá 1843 til dauðadags 1849. í
bréfum Ingibjargar má lesa
margt um oft dapurlega ævi
Gríms sem virðist hafa verið
þungur í lund (eins og reyndar
bregður fyrir hjá Ingibjörgu),
langaði alltaf heim til Islands
og var vansæll í hjónabandinu
með sinni dönsku konu Birgitte
Cecelie Breum, en þau áttu
fjölda barna.'
ÞÍN HÁLFDAUÐA
INGIBJÖRG
Ingibjörg giftist eftir langa
umhugsun og miklar efasamdir
Porgrími gullsmiði Tómassyni
árið 1814. Þau bjuggu fyrst í
Gufunesi, en síðan á Bessa-
stöðum þar sem Þorgrímur var
ráðsmaður Bessastaðaskóla, en
Ingibjörg ráðskona staðarins.
Það er ljóst af bréfum
Ingibjargar til Gríms bróður
hennar að hún var oft
óhamingjusöm, þreytt og bjóst
ekki við langlífi. Hún skrifar t.d.
í lok bréfs til Gríms 28. júlí
1821 þá 37 ára görhúl: „Aldrei
auðnast mér framar að sjá þig.
Þú segist hugsa til mín kvöld
og morgna. Þó fæ ég eitt bréf
á ári. En hvað oft heldur þú ég
hugsi til þín? Hugsaðu þá enn
til þinnar hálfdauðu Ingibjargar
Jónsdóttur".6
Þorgrímur gullsmiður safn-
aði smátt og smátt auði á
þeirrar tíðar mælikvarða, en
það tókst honum með ítrustu
sparsemi (eða á ég að segja
nísku?). Ingibjörg kvartar við
bróður sinn um að hún eigi
varla spjarirnar utan á sig7 og
Grímur er að kaupa eitt og
annað fyrir hana, stundum með
leynd. Það birti þó yfir lífi
Ingibjargar þegar börnin hennar
þrjú (hún eignaðist alls fimm
börn, en missti tvö) komust á
legg og fóru að veita henni
félagsskap og ánægju. Dætur
Gríms, Ágústa og Þóra sem
dvöldu hjá Ingibjörgu urn skeið
voru henni einnig til yndis, en
Þóra Grímsdóttir síðar Melsteð
var eina barn Gríms Jónssonar
sem settist að á Islandi.
Börn Ingibjargar og Þorgríms
sem upp komust voru Kristín
f. 1816, Guðrún f. 1818 og
Grímur f. 1820. Dæturnar giftust
bræðrum úr nágrenni
Bessastaða sem báðir urðu
prestar og þjónuðu á
Suðurlandi. Grímur Þorgrímsson
Thomsen hélt til náms í
Kaupmannahöfn 1838 og flutti
ekki heim fyrr en 1867. Hér er
komin ástæðan fyrir hinum
miklu bréfaskriftum Ingibjargar.
Allir hennar nánustu voru
erlendis eða i fjarlægum
sveitum um lengri eða skemmri
tíma og bréfin nánasti og oft
eini tengiliðurinn rnilli þessa
fólks sem hittist með margra
ára millibili.
Grímur Jónsson dó norður
á Möðruvöllum 1849 nokkru
eftir að bændur höfðu gert að
honum hróp og mótmælt
embættisrekstri hans. Ingibjörg
tók dauða hans mjög nærri sér
enda átti hann fremur öðrum
ást hennar og trúnað. Manni
finnst oft við lestur bréfanna
einkum framan af að hann hafi
verið J:>að dýrmætasta sent hún
átti. Sama ár dó Þorgrímur
gullsmiður. Ingibjörg rak áfram
bú á eign sinni Bessastöðum,
en skólinn var þá fyrir nokkru
fluttur til Reykjavíkur. Ingibjörg
dó árið 1865 Joá tæplega 81
árs.
Mörg bréfa Ingibjargar hafa
komið út á bókum og er að
sinni einungis stuðst við
prentuð bréf hennar og
takmarkast frásögnin af því.
Það er ljóst að áhugi Finns
Sigmundssonar bókavarðar sem
kom bréfunúm á prent beindist
ntun fremur að Grími
Thomsen, en hans merku
móður. Finnur segir í formála
að Húsfreyjunni ú Bessa-
stöðum:„Bréf þau, er hún ritaði
bróður sínum, Grími amtmanni,
eru saga hennar um 40 ára
skeið, og ég ætla, að þau muni
ekki þykja ómerk gögn, þegar
ritað verður ýtarlega um Grím
Thomsen, uppruna hans og
skapferli"." í formála að Syni
gullsmiðsins á Bessastöðu m
segir Finnur enn: „Viðtökur
Jiær, sem „Húsfreyjan á
Bessastöðúm“ fékk, sýndu
ljóslega, að hlustað er með
athygli á allt, sem við kemur
ævi Gríms Thomsens“.9 Ég get
ekki stillt mig um að draga
jressi dæmigerðu viðhorf Finns
fram, þótt hann eigi þakkir
skilið fyrir að hafa kynnt
Ingibjörgu og ævi hennar fyrir
ísleriskum lesendum, en J^að
þarf ekki að kalla son hennar
til.
HVORKI BRÉF NÉ
AVÍSARAR
Ævi Ingibjargar var löng og
hún lifði merkilega tíma. Hún
69
L