Ný saga - 01.01.1995, Qupperneq 10

Guðni Thorlacius Jóhannesson
Mynd 3. Sveinn
Benediktsson,
stjórnarformaður
Síidarverksmiðja
ríkisins, hafði nóg
að gera yfir Hval-
fjarðarvertíðina:
„Það var óskaplega
mikið um að vera og
hann var driffjöðurin
f þessu," sagði
Sigurður Jónsson,
viðskiptafram-
kvæmdastjóri verk-
smiðjanna, síðar um
Svein. Ljósmyndin
mun vera tekin
árið 1951.
mánaðarins var því ákveðið að taka nýju
verksmiðjuna, SR-46, í notkun til reynslu. Frá
3. til 12. mars var sfld brædd í öðru vinnslu-
kerfi hennar.28
En í marsbyrjun var afli orðinn mjög treg-
ur. F>á voru aðeins sex bátar enn að síldveið-
um úti fyrir Reykjavík, allir með herpinót.
Hinn 10. mars voru tveir bátar við veiðar og
augljóst að veiðihrotan var úti. Því samþykkti
stjórn SR að hætta móttöku Kollafjarðarsfld-
ar daginn eftir.M
Samtals munu 60 skip hafa tekið þátt í
þessum veiðum, sum aðeins skamma ln íð. Af
þeim notuðu 42 herpinót, hin reknet eða
botnvörpu meðan það var leyft. Andvari RE
mun hafa orðið aflahæstur með tæp 11.000
mál.:"’Sfldin var miklu smærri en norðansfld,
vó að jafnaði 100-130 gr. og var 23-28 sm að
stærð. Innan við tíundi hluti hennar fór í fryst-
ingu, söltun og aðra verkun. Annars var sfld-
in brædd; aðeins 1.025 hektólítrar í Sfldar-
verksmiðjunni á Akranesi en 120.065 fyrir
norðan. Þá voru 5.346 hektólítrar bræddir hjá
Sfldarbræðslunni á Seyðisfirði.31 Ekki er ljóst
hversu mörg skip voru notuð til að flytja sfld-
ina norður. Davíð Olafsson fiskimálastjóri
segir í skýrslu sinni um sjávarútveginn 1947
að „nokkur af hinum stærri mótorskipum og
línuveiðagufuskipum" hafi verið í sfldarflutn-
ingunum. En heildarmagnið gæti hafa numið
tæplega 50 skipsförmum.12
Samkvæmt ársskýrslu SR fengust 733 smá-
lestir af sfldarlýsi og 1.788 smálestir af mjöli
úr síldinni sem flutt var til Siglufjarðar. Pá
segir í skýrslunni:
Þrátt fyrir það að mjög hátt verð fékkst fyr-
ir afurðir úr Kollafjarðarsíldinni nægði það
ekki til þess að greiða allan kostnað við
vinnsluna. En með því að reikna ekki
neina leigu eða fyrningu af verksmiðjunum
né laun fastra starfsmanna, vexti eða sjóða-
gjöld, lætur nærri að útgjöld og tekjur af
þessari vinnslu standist á.31
Sfldarverksmiðjui' ríkisins högnuðust því ekki
á Kollafjarðarsfldinni. Ekki öfluðu öll veiði-
skipin vel, hentug veiðarfæri skorti og lönd-
unarbið var oft löng. Dýrt var að flytja aflann
norður og verð fyrir sfldina lækkaði sem því
nam, enda sagði Hannes á horninu í Alþýðu-
blaðinu að „allir, sem vinna eitthvað við sfld-
ina, þykist stórtapa á henni.“14 Það hefur þó
vart verið á rökum reist, þrátt fyrir ofan-
greinda erfiðleika. Sveinn Benediktsson,
stjórnarformaður SR, sagði að útflutnings-
verðmæti síldaraflans úr Kollafirði hefði
numið um fimm milljónum króna.15 Gróf
áætlun gefur til kynna að það jafngildi um 220
milljónum króna á verðlagi ársins 1995.■"’Því
er óhætt að segja að þessar síldveiðar voru
óvænt búbót og kannski vissu þær á frekara
gott því eins og Hafsteinn Bergþórsson sagði
í byrjun febrúar: „Síldveiðin í Kollafirði gæti
verið upphaf árlegrar síldarvertíðar."-17
En hvers vegna kom sfldin í Kollafjörð?
Morgunblaðið spurði Árna Friðriksson fiski-
fræðing að þessu um miðjan janúar 1947.
Hann kvaðst telja að „straumar [hefðu] rekið
hana þangað.“ Vel mætti vera að hún yrði í
firðinum þar til golfstraums færi að gæta að
ráði um vorið eða að hún hyrfi í næsta stór-
straum. Annars höfðu flestir skoðun á þessu
óvænta háttalagi sfldarinnar. Sumir sögðu að
hún hefði alltaf verið í Kollafirði, aðrir að
þetta væri einstakt; sumir fullyrtu að hvala-
vaða hefði rekið síldina upp undir landsteina
og aðrir jafnvel að hún sækti í heita vatnið frá
hitaveitunni.18
8