Ný saga - 01.01.1995, Qupperneq 21

Síldarævintýrið í Hvalfirði 1947-48
sem var byggð um miðjan fjórða áratuginn,
einnig tekin í notkun.122 Hörgull var á mönn-
um í vinnu og skipti engu þótt til væru ofur-
menni sem stæðu vaktir í tæpa tvo sólarhringa
samfleytt:
Jafnvel skrifstofumenn á Siglufirði hafa nú
farið í síldarvinnuna með öllum öðrum sem
með nokkru móti geta. Frá Ólafsfirði og
öðrum stöðum við Eyjafjörð og ýmsum
stöðurn við Skagafjörð hafa og kornið
verkamenn og allir fengið vinnu á stund-
inni. Er enn rúm fyrir alla sem bjóða sig
fram.123
Verksmiðjurnar fyrir norðan höfðu vart und-
an, allar þrær fylltust og þegar kom fram í
febrúar voru lýsistankar og mjölgeymslur
orðnar yfirfullar. Mjöl var meira að segja
geymt í hluta skemmunnar, sem var byggð um
leið og SR-46 og var þá stærsta hús á íslandi,
en þak hennar hrundi vegna snjóþyngsla í
mars 1947.124 Andstæðingar Aka Jakobssonar,
þáverandi atvinnumálaráðherra, kenndu
honum og byggingarnefnd, sem hann skipaði,
unr og kölluðu skeminuna því „Akavíti“.125
Ekki var aðeins brætt á Siglufirði, eins og
fram hefur komið. Síld var unnin á Seyðis-
firði, Patreksfirði, Flateyri, Akranesi, í Hafn-
arfirði, Keflavík, Njarðvíkum og jafnvel í
beinamjölsverksmiðjunni á Bíldudal; þar
lögðu tveir bátar upp í desember.126 í fyrstu
tóku nær allar þessar verksmiðjur eingöngu
síld af bátunr úr eigin heimabyggð, en það olli
nokkurri óánægju, sérstaklega eftir því sem
flotinn stækkaði og veiðin jókst. Samkomulag
urn að allir sætu við sama borð tókst fyrst við
Keflavíkurverksmiðjuna og síðar mun það
hafa náðst við hinar verksmiðjurnar.127
Á flestum þessara staða var síld brædd í
fyrsta sinn í beina- og fiskimjölsverksmiðjum
sem var breytt lítillega í því skyni. Ekki voru
aðstæður til síldarvinnslu eins og best var á
kosið; á Akranesi var síldin t.d. geymd á tún-
unr áður en hún fór í bræðslu og í Keflavík
annaðhvort í tjörnum við aðalgötu bæjarins,
sem áður voru notaðar til þess að taka af ís á
vetrum, eða á gömlum flugvelli í nágrenni
bæjarins.12S
„Hvað varðar okkur um
þjóðarhagsmunina“?
Fyrri hluta febrúar var enn mikil veiði í Hval-
firði og einnig veiddist ágætlega á Sundunum.
Um miðjan mánuðinn gerði brælu um alllangt
skeið og þá fækkaði síldarbátum nokkuð. En
þá sjaldan að viðraði til veiða aflaðist ágæt-
lega. Eina nóttina í lok febrúar gekk vindur til
annarrar áttar í fjórar stundir, unt 20 skip
náðu að kasta og urðu að sýna fyllstu aðgát
svo þau sprengdu ekki nætur sínar. Síðan
versnaði veður aftur þannig að skipin urðu að
bíða byrjar fullhlaðin inni á firðinum.129
Hjá sumum var sjálfhætt nokkru fyrr vegna
þess að nætur þeirra voru orðnar svo slitnar
og skemmdar að ekki var hægt að nota þær
lengur og hvergi var hægt að nálgast nýjar. í
kringum 20. febrúar rnunu um 60 bátar hafa
verið við veiðar en við lok mánaðarins voru
aðeins um 20 eftir.13" Þá var veiði orðin treg og
allur þorri báta kominn á þorskveiðar. Björn
Jónsson RE landaði 1.258 málum um mán-
aðamótin og lá svo tvo daga í sunnan stormi
og rigningu í Reykjavíkurhöfn. Hinn 3. mars
var haldið upp í Hvalfjörð en þar var bræla
svo lagst var við akkeri á Laxárvogi. Morgun-
inn eftir var skrifað í dagbókina: „Legið á
sarna stað. Sunnan stormur og rigning.“ En
eftir hádegi lægði: „Kastað einu sinni, fengunt
ca. 20 mál.“ Það var síðasta síldin sem bátur-
inn veiddi í Hvalfirði. Klukkan 9 um kvöldið
var aftur lagst við akkeri og eftir aflalausa
nótt var haldið til Reykjavíkur.131 Og vel má
vera að síldin, sem þarna aflaðist, hafi verið
sú síðasta sem barst á land þessa frægu vertíð;
þeir þrír útgerðarmenn til viðbótar, senr enn
voru að, lögðu líka árar í bát þennan dag, 5.
mars. Það var degi áður en stjórn SR hafði
ákveðið að hætta móttöku á Hvalfjarðar-
síld.132
Hvalfjarðarvertíðin stóð því yfir í rúma
fjóra mánuði. Samkvæmt skýrslum Fiskifé-
lagsins varð Fagriklettur aflahæstur með
33.431 mál, Rifsnes kom næst með 25.045 mál
og Helga varð þriðja með 24.356 mál. Önnur
46 skip fengu yfir 10.000 mál, 81 skip fékk
3-10.000 mál og 38 innan við 3.000 mál.133
Ekki kemur fram hversu lengi hverju skipi
var haldið úti. í sfldarsögu sinni segir Birgir
19