Ný saga - 01.01.1995, Qupperneq 22

Guðni Thorlacius Jóhannesson
Að minnsta
kosti 2.400
sjómenn voru á
Hvalfjarðarsíld
og varð afla-
hlutur þeirra
samtals rúmar
20 milljónir
króna
Sigurðsson að á þessum árum hafi skip á herpi-
nót þurft að veiða um 3.000 mál á vertfð til að
hafa fyrir útgerðarkostnaði og launum, eða
„fyrir tryggingu“, eins og sagt var.,3J Sveinn
Benediktsson sagði í bréfi í nóvember 1948
að þeir útgerðarmenn, sem hefðu stundað
veiðarnar „að ráði“, hefðu flestir bætt hag
sinn:
Hins vegar er hagur útgerðarmanna og út-
gerðarfélaga vélbátanna nú almennt mjög
bágborinn, sökum fjögurra undanfarinna
aflaleysissumra á síldveiðum, svo sem al-
kunnugt er.135
Sjómaður á einu af aflahæstu skipunum sagð-
ist hafa fengið í sinn hlut margföld verka-
mannslaun.136 Aðrir fengu vitaskuld minna,
en örugglega urðu næsta fáir til að harma
hlutinn sinn. Þannig var hásetahlutur á fjór-
um Akranesbátum frá 10.400 krónum upp í
13.710 krónur. Þetta voru góð laun. Einnig
gaf það vel í aðra hönd að vinna í sildarverk-
smiðju á þessum tíma. Á Akranesi var sagt að
starfsmenn verksmiðjunnar hefðu fengið
rúmar 20.000 krónur í laun yfir vertíðina og
eina vikuna munu útborguð laun til um 60
verkamanna í SRP á Siglufirði hafa numið
samtals um 70.000 krónum. Árslaun Dags-
brúnarverkamanna á mánaðarkaupi voru
rúmar 18.300 krónur árið 1947 og 23.400
krónur árið eftir.137
Að minnsta kosti 2.400 sjómenn voru á
Hvalfjarðarsíld og líklega mun fleiri því gera
má ráð fyrir nokkrum mannaskiptum á skip-
unum.138 Aflahlutur sjómanna varð samtals
rúmar 20 milljónir króna. Kaup verkamanna í
verksmiðjunum og sjómanna við flutning síld-
arinnar varð tæpar 22 milljónir og launa-
kostnaður vegna vinnu við veiðarfæri og við-
hald skipa og verksmiðja nam um sex milljón-
um króna.139
Davíð Olafsson skrifaði að 168 herpinótar-
skip hefðu verið á vertíðinni um lengri eða
skemmri tíma en í skýrslum SR eru veiðiskip-
in sögð vera alls 174. Mest var sóknin í janúar
1948. Þá töldust 1.602 skipverjar vera að veið-
um á 122 skipum.140
í ársskýrslu SR fyrir árið 1947 er heildaryf-
irlit yfir Hvalfjarðarvertíðina og þar kemur
fram að alls tóku SR á móti 1.032.148 málum
af síld í Reykjavík. Þar af voru 194.553 mál
flutt til geymslu í landi um stundarsakir. Sá
afli, sem síldveiðiskip sigldu sjálf með norður,
nam 39.948 málum.
Að frádreginni rýrnun við flutninga og
geymslu varð vetrarsíldaraflinn 1.124.142 mál
í bræðslu. SR bræddu úr 960.430 málum, á
Akranesi voru rúm 57.000 mál brædd og tæp
37.000 mál fóru til Keflavíkur. Um 27.000 mál
fóru í vinnslu hjá Ó. Jóhannesson á Patreks-
firði, tæp 20.000 hjá Fiskimjöli í Njarðvíkum
og annað eins í síldarbræðslunni á Seyðisfirði,
rúm 4.000 mál hjá ísfelli á Flateyri, um 1.000
mál hjá Lýsi og mjöli í Hafnarfirði og svipað í
fiskimjölsverksmiðjunni á Bíldudal. Loks
voru 160 mál brædd í nýju hvalveiðistöðinni í
Hvalfirði.141
Rétt er að geta þess að SR, Fiskifélagið eða
verksmiðjurnar sjálfar gáfu ekki upp vinnslu-
tölur fyrir einkaverksmiðjurnar, heldur birti
Ólafur B. Björnsson þær í skrifum sfnum um
Hvalfjarðarvertíðina og hann sagði þær vera
frá 29. febrúar 1948 þannig að væntanlega
hefur eitthvert smáræði verið unnið í viðbót
einhvers staðar.
Um 40.000 mál af síld voru fryst til beitu og
32 skipsfarmar af ísaðri síld, eða um 26.000
mál, fóru til Þýskalands.142 Þá var eilítið saltað
af síld, eða 1.600 tunnur. Annars þótti ill-
mögulegt að salta Hvalfjarðarsíldina vegna
þess hve hún var misjöfn að gæðum. Alls fór
61 smálest til niðursuðu og 272 smálestir voru
frystar og fluttar út.143 Um þriðjungur síldar-
innar, sem veiddist, var sæmilega stór, 33-37
sm á lengd og um 350 gr. að meðaltali, en hinn
hlutinn var 24-32 sm og 180-220 gr. f fyrstu
var um 16% fita í síldinni en tæp 14% í vertíð-
arlok.144 Hún var yfirleitt góð til bræðslu og
síldin, sem var flutt til stríðshrjáðra Þjóðverja
á hernámssvæðum Vesturveldannna, fékk
góðan vitnisburð. Fréttir bárust af því hingað
til lands í lok janúar 1948 að „í þeim borgum
Þýskalands, sem hennar hafa orðið aðnjót-
andi, er ekki um annað meira talað.“145
Fyrir síldarmjöl og lýsi, sem SR unnu úr
vetrarsíldinni, fengust rúmar 66 milljónir
króna, en samtals nam útflutningsverðmæti
þeirra afurða, sem fengust úr þessum afla, um
80 milljónum króna.14í> Það teljast vera um 3,5
milljarðar króna á verðlagi ársins 1995 - og
munar um minna. Þá hafði ríkið margvíslegan