Ný saga - 01.01.1995, Qupperneq 25

Sfldarævintýrið í Hvalfirði 1947-48
HÆRINGUR
Mynd 11. í kjölfar Hvalfjarðarsíldveiðanna kom Hæringur,
tæplega hálfrar aldar gamalt skip frá Bandaríkjunum.
Hæringur lá lengstum við Ægisgarð, eins og hér sést á
myndinni. Jónas Árnason sagði í Þjóðviljanum 7. janúar
1954 að skipið væri orðið „sjálfsagður partur af útsýninu,
svona álíka og Esjan." Tveimur dögum áður hafði
Hæringur slitið landfestar í ofsaveðri og minnstu munað
að hann ylli stórtjóni í höfninni. Hæringsvalsinn, sem þá
var kveðinn, má lesa í Speglinum og byrjar hann svona:
Það gefur á hafskipið Hæring,
það hriktir í stögum og rá,
og það svarraði um fljótandi sildbræðslustöð,
er saklaus í höfninni lá.
I rammefldar festarnar rykkti
hið ryðbrunna viðreisnartákn,
og í trylltustu hryðjunum titraði og skalf
hið tröllaukna, fjörgamla bákn.
Þvílíkt hífandi rok, þvílíkt hávaða rok
komið „hingað i sælunnar reit",
það var ó, það var æ, það var hó, það var hæ,
og Hæringur landfestar sleit.
Um vorið sama ár var Hæringur seldur til
Noregs og nýttist Norðmönnum vel, eins og
hann hefði vísast gert hér við land, hefði síldin
ekki brugðist.
fyrir Sjómannafélag Reykjavíkur, Sveinn
Benediktsson fyrir SR og Þorvarður Björns-
son yfirhafnsögumaður fyrir Fiskifélagið.163
Nefndin skilaði áliti 17. janúar 1948. Menn
voru á einu máli um að annars vegar bæri að
byggja síldarverksmiðju í Örfirisey sem gæti
unnið úr 5-10.000 málum á sólarhring og hins
vegar að kaupa síldarbræðsluskip.IM
Farið var eftir þessum tillögum. Fest voru
kaup á 46 ára gömlu flutningaskipi frá Banda-
ríkjunum, síldarverksmiðja sett í það og því
gefið nafnið Hæringur. Öflug verksmiðja var
byggð í Örfirisey. Aðrar verksmiðjur við
Faxaflóa voru stækkaðar og endurbættar þann-
ig að afkastagetan jókst stórkostlega; meira
en tífalt að sögn Alþýðublaðsins. Kom Mars-
hallaðstoð Bandaríkjastjórnar þar að góðum
notum.165
Síðla hausts 1948 virtist þó ljóst að margar
verksmiðjur yrðu ekki tilbúnar í tæka tíð fyr-
ir væntanlega vertíð svo brugðið var á það ráð
að flytja stórvirk löndunartæki suður frá
Siglufirði. Einn krani og tvær sfldargreipar,
ásamt mælitækjum og flutningsböndum, voru
sett upp á Ægisgarði. Framvöllurinn var gerð-
ur að þróargeymslu til frambúðar, að því er
ætlað var.166 Útgerðarmenn undirbjuggu sig
einnig vel: „Það átti nú aldeilis að taka það
haustið ‘48. Allir voru vel útbúnir með næt-
ur,“ segir Jón Björnsson.167
Skömmu fyrir miðjan nóvember varð sfld-
ar svo vart á Sundunum. Þetta varð þó ekki
upphaf vertíðar eins og vonast var til. Aðeins
fengust nokkur hundruð tunnur af smásfld. í
Hvalfirði mun fyrsta sfldin í reknet hafa feng-
ist 24. nóvember. Hýrnaði þá yfir mönnum,
en aftur syrti í álinn. Að vísu fékkst sfld í herpi-
nót í firðinum urn mánaðamótin nóvember og
desember, en veiðin entist aðeins í nokkra
daga og tiltölulega fá skip fengu afla. Til
bræðslu, aðallega á Akranesi, fóru um 7.000
mál. Margir skipstjórar og útgerðarmenn
neituðu að trúa því að enga sfld væri að fá og
leituðu hennar út desember og jafnvel í janú-
23