Ný saga - 01.01.1995, Qupperneq 60

Ný saga - 01.01.1995, Qupperneq 60
Sigurður Gylfi Magnússon skiptum kirkjunnar og prestastéttarinnar annars vegar og ríkisvaldsins hins vegar. Nýj- ar stéttir tóku að nokkru við hlutverki klerk- dómsins og prestarnir fjarlægðust meira opin- bera stjórnsýslu sem þeir höfðu áður tekið virkan þátt í. Allt fór þetta saman við almenn- ar þjóðfélagsbreytingar eins og þéttbýlis- myndun og breytingar á vinnumarkaði í lok 19. aldar.3 Hjalti Hugason heldur því sömuleiðis fram að hnignun kristinnar trúar í íslensku þjóðfé- lagi, sem meðal annars komi fram í dræmri kirkjusókn, hafi aðallega tengst breyttum þjóðfélagsháttum. Megi þar meðal annars nefna þéttbýlismyndun, betri samgöngur og aukin félagsleg samskipti. Gott dæmi um þetta sé húslesturinn sem hafi haldið lengur velli hér á landi en annars staðar eða „allt þar til víðtækar efnahags- og félagslegar breyting- ar tóku að gjörbreyta trúarháttum hér á landi um síðustu aldamót."4 Ég held því fram að þetta hafi í raun gerst mun fyrr á 19. öldinni og sé orsakanna að leita í nýjum fyrirmyndum utan kirkjunnar sem sóttu fram í íslensku þjóðlífi. Ég tel að upp úr miðri 19. öld hafi kirkjan misst mjög Mynd 1. Saga barna hefur verið skoðuð um of frá sjónarhorni hinna fullorðnu. áhrif sín í íslensku þjóðfélagi. Kirkjan hafði alltaf einbeitt sér að yngstu kynslóðinni en þegar á fyrri hluta 19. aldar má greina þverr- andi áhrif hennar. Petta leiðir okkur aftur að spurningunni um siðferðilegar fyrirmyndir í þjóðfélaginu og gildi þeirra fyrir uppvaxandi kynslóð. Hverjum manni er án nokkurs vafa nauðsyn að eiga fyrirmynd í lífi sínu, eitthvað sem unnt er að nota sem viðmið á andlegan þroska sinn. Ætla má að þessar fyrirmyndir hafi fyrst og fremst komið frá kirkjunni á því tímabil sem hér um ræðir. Hins vegar er ekki þar með sagt að þessar fyrirmyndir hafi verið börnum og unglingum aðgengilegar eða skiljanlegar. Þeim var hins vegar haldið stíft að þessum hópi með ýmsum hætti og þar hafði píetism- inn ráð undir rifi hverju. Loftur Guttormsson sýnir réttilega fram á í bók sinni Bernska, ungdómur og uppeldi á einveldisöld að öllum ráðum, góðum sem illum, var þar beitt.5 Pví rná ætla að börn og unglingar hafi leitað á önnur mið eftir siðferðilegum fyrirmyndum þegar færi gafst og við það hafi kirkjan misst nokkurt frumkvæði í íslensku samfélagi. En það var fleira en torskildar og þung- meltar hugmyndir píetismans sem leiddu börn á vit annarra fyrirmynda í siðferðilegum efnum. Lífsbaráttan lagði þeim oftast þungar byrðar á herðar og það var því börnum nauð- syn að leita sér hugsvölunar á öðrum vett- vangi. Segja má að eftir því sem lífsbaráttan harðnaði hafi fyrirmyndirnar orðið mikilvæg- ari í lífi barnanna, fyrirmyndir sem gátu varð- að leiðina á fyrstu stigum ævi þeirra. Samspil daglegrar reynslu barna og aðgengilegra fyr- irmynda í umhverfi þeirra var því gríðarlega mikilvægt velferð þeirra. Hér á eftir verða þessum þætti í daglegu lífi barna og unglinga gerð skil og sýnt fram á hvernig margvísleg hversdagsleg reynsla þeirra beindi þeim frá kirkjunni og að öðrum þátt- um íslenskrar menningar sem á 19. öld stóðu þeim í auknum mæli til boða. Með öðrum orðum verður gerð tilraun til að skýra hvers vegna íslenska kirkjan missti þau sterku ítök sem hún hafði haft við mótun siðferðilegra fyrirmynda meðal barna. Þar nægir ekki að vísa til einhverra óljósra þjóðfélagsbreytinga sem oft er haldið fram að hafi átt sér stað í 58
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116

x

Ný saga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.