Ný saga - 01.01.1995, Side 89

Að byggja sér veldi
Mynd 3. „Segjum óskapnaði
íslenskrar byggðarmenningar
stríð á hendur, snúum vopnum
okkar gegn óvættunum: tildri,
Ijótleika, kauðaskap, afdala-
mennsku." Svo mælti Hörður
Ágústsson listmálari í texta
með þessum Ijósmyndum í 2.
hefti tímaritsins Birtings árið
1958. Hörður hefur látið mjög
að sér kveða i umræðum um
húsagerðarlist Islendinga.
sambýlishúsum. Annars vegar voru stórar og
veglegar byggingar, hins vegar kynlegar bygg-
ingar með alls konar prjáli og útflúri. Bogar
og sveigjur, útskot og afkimar, skraut og út-
flúr af ýmsu tagi settu mark sitt á sum hús og
þóttu litlum tilgangi þjóna. Aðalsteinn Richt-
er ritaði árið 1946: „Hér á landi gætir þess
víða, að menn reisi íbúðarhús ineð þunglama-
legum tröppum ásamt voldugum steinsteypu-
handriðum, er sameinast með þykku bandi
upp eftir húshliðinni við hið þunga þakskegg
hússins.“27 Og Aðalsteinn bætti við: „Slíkt er
óheilbrigð tilraun til að skapa hér „monu-
mentalan“ byggingarstíl, en hann er í raun
réttri andstæður nútímahugsunarhætti og
menningu.“ Pá var engu líkara en sumstaðar
væri megináherslan logð á íburðinn utanhúss
en því gleymt að bak við tjöldin ætti venjulegt
fólk að lifa sínu daglega lífi.2s Sumir virtust
meira að segja hugsa um það eitt að hafa hús
og íbúðir íburðarmikil og skjannaleg svo að
þau vektu athygli og eftirtekt, eins og reynt
væri að skáka náunganum í næsta húsi, sýna
veldi sitt. Slíkir tóku stærð og pornp og prakt
fram yfir látleysi og einfaldleik.29 Virtust álíta
stærð og íburð jafngilda glæsileik.
Menningarástand í bygginguin
Sagt hefur verið að hús séu meira en leikur að
formi, byggðin spegli menningarþroska þjóð-
ar á hverjum tíma, byggingar séu meira en
steypustrúktúr, þær séu beinabygging í alls-
herjar tilvist samfélagsins.3" Hörður Agústs-
son ritaði árið 1955:
Borgin, gatan og húsin eru eins og opin
bók sem við lesum á daglega, viljandi eða
óviljandi. Hún hefur meiri áhrif en okkur
grunar á líf okkar, á andlegt og líkamlegt
87