Ný saga - 01.01.1997, Page 31

Landnámið eftir landnám
mennur, tók bæði ættingja sína og skjólstæð-
inga og annað fólk sem fegið vildi fá tækifæri
til íslandsferðar. Sérstaklega karlmenn sem
vanir voru sjóferðum - fornmönnum leið best
á sjó með mikinn fjölda háseta, kannski eink-
um til að geta ausið nógu ört í mikilli ágjöf -
og þeir voru þá um leið vanir vopnaburði.
Maður kom sem sagt til nýja landsins með
fullar hendur fjár og dálítinn herflokk. Á
þeim tvöfalda grundvelli mátti standa nokkuð
keikur framan í landsmönnum sem fyrir voru.
Fór fólk að koma sem farþegar?
Nú er þar komið sögu að eitthvert samfé-
lag var farið að skríða saman á íslandi sem
hafði margvíslegar þarfir fyrir samband við
umheiminn. Verslun var kannski ekki nauð-
synleg, en mjög æskileg til að gera lífið fjöl-
breyttara og líkara því sem menningararf-
leifðin ætlaðist til. Meðan landrými var nóg
hefur bændum haldist illa á vinnufólki og for-
ráðamenn byggðarlaga haft áhuga á að fjölga
skjólstæðingum sínum eða landsetum, þannig
að menn hafa skynjað þörf fyrir innflutt fólk
ekki siður en vörur. Nóg var af haffærum
skipum sem eigendur hafa annaðhvort haft
áhuga á að nýta eða verið tilbúnir að selja,
leigja og lána. Menn hlutu líka að vita að í
grannlöndunum, þar sem áhugi var á íslands-
ferðum, var beinlínis eftirspurn eftir upplýs-
ingum um ísland, um siglingaleiðina þangað,
staðhætti þar og hinar síbreytilegu aðstæður í
vaxandi byggðum landsins. Með einhverjum
hætti hljóta þessar aðstæður að hafa kallað
fram siglingar, ekki bara til íslands, heldur
fram og til baka milli þess og grannlandanna.
Einn hagkvæmur kostur hefur verið fyrir
Islending (eða hóp íslendinga) að útvega sér
skip, ferma það innlendum afurðum, halda
því til Noregs eða Orkneyja, selja þar bæði
farminn og hlut í skipinu, en kaupa fyrir and-
virðið dýrar vörur sem ekki l'ylllu nema hluta
skipsins á heimleiðinni. Kaupandinn að hin-
um hluta skipsins væri á leið til íslands sem
sjálfstæður innflytjandi með eigin leiðangur;
samnýting á skipinu tryggði honum bæði leið-
sögn yfir hafið og viss tengsl þegar til landsins
kæmi.
Þetta er annar möguleikinn. Hinn er sá að
Islandsfarar hafi einfaldlega tekið farþega og
látið þá borga fargjald. Veruleikinn hefur trú-
lega verið einhver blanda af þessu tvennu,
ákvörðuð af því hvort eftirspurn eftir íslands-
ferðum kom fremur frá mönnum sem höfðu
metnað og bolmagn til að gera út eigin leið-
angra, eða almúgafólki sem setti markið
lægra. Farþegar af þessu tagi hafa farið til ís-
lands sem einstaklingar eða í smáhópum, haft
með sér gjaldmiðil ef þeir gátu til að koma
undir sig fótunum, en einnig má vera að fólk
hafi varið aleigunni til fargjalds, stefnt á að
ráða sig í vistir hjá bændum þegar til íslands
kæmi og vonast til að komast þannig að ódýru
jarðnæði þegar fram í sækti.
Eða sem verslunarvara?
Svo var auðvitað þriðji möguleikinn. Ef ís-
landsfarar voru hvorki umsetnir af mektar-
mönnum sem ólmir vildu kaupa skip þeirra til
að gera út landnámsleiðangra til Islands, né af
múgamönnum sem jafnólmir vildu kaupa sér
far að kjötkötlum vinnumarkaðarins á ís-
landi, þá hlutu þeir að sjá sér hag í að flytja
inn vinnuaflið, sem vaxandi sveitabyggð ís-
lands hungraði í, í forrni þræla.
Þrælahald er eitt al' þeim lykilatriðum ís-
Mynd 5. Fyrstu
tímamótin í sögu
Islands urðu þegar
búfé var orðið svo
margt í byggðum
landsins að auð-
veldara var fyrir inn-
flytjendur að kaupa
það en flytja með
sér. Eðli landnáms-
ins hlýtur að hafa
gjörbreyst og inn-
flytjendastraumur
sennilega vaxið.
Maður kom
sem sagt til nýja
landsins með
fullar hendur
fjár og dálítinn
herflokk
29