Ný saga - 01.01.1997, Side 51

Viðtal við Arthur Marwick
ir sagnfræðinga eins og mig sem leggja á-
herslu á heimildarannsóknir. Carr spyr hvert
sé í raun inntak heimildanna og setur á langa
ræðu um að þær innihaldi aðeins skoðanir
höfundar. Þetta er líka út í hött. Carr nefnir
dæmi af milliríkjasamningum og tilskipunum
stjórnvalda, en í Nature of History bendi ég á
allt það margvíslega sem hægt er að lesa út úr
slíkum heimildum. Þar geri ég einnig greinar-
mun á heimildum sem nú er orðinn alþekkt-
ur: frásögnum og leifum. Ég sýni fram á að í
ritheimildum er ekki aðeins að sjá ætlun og
hugsun höfundar heldur einnig forsendur,
gildi og viðhorf sem hann miðlar ómeðvitað.
'
Eg er því mjög gagnrýninn á viðleitni Carrs til
að draga úr gildi ritheimilda. Ástæða þess að
Carr gerði þetta var auðvitað sú að hann vildi
koma marxískum söguskilningi sínum á fram-
færi og að marxísk söguskoðun væri mikil-
vægari en rannsókn á ritheimildum. Hann tal-
ar um sagnfræðinga sem hafa djúpan skilning
á gangi sögunnar, hina sönnu sagnfræðinga,
og þar á hann við að þeir sagnfræðingar sem
hafi marxískan skilning á söguþróuninni séu
betri sagnfræðingar.
What is History? er ekki bara vond bók
heldur líka hættuleg. Skilaboðin sem lesandi
fær eru þessi: Gleymdu heimildum og rann-
sóknum, rétt marxísk söguskoðun er allt sem
þarf. Bókin byrjar vel en því miður lesa marg-
ir aðeins fyrsta kaflann.
Tilgangur sagnfræðinnar er
að skil ja samtíðina
Afstaða ykkar Carrs er einnig ólík þegar
kemur að spurningunni um gagnsemi sagn-
fræðinnar.
Carr fjallar ekki mikið um þetta atriði.
Núna telja sumir mig til hefðbundinna sagn-
fræðinga, en þegar ég skrifaði Nature of
History í lok sjöunda áratugarins var ég að
bregðast við því hefðbundna viðhorfi að
sagnfræðin væri viðfangsefni háskólaborgara
í Oxford. Þá var ekki fengist við spurningar á
borð við: Hvað fæst sagnfræðingurinn við og
hvernig vinnur hann? í spurningum til prófs
voru örstuttir útdrættir úr skjölum, ekki til að
prófa hæfni nemandans í að greina skjalið,
heldur til að sjá hvort hann myndi efni alls
skjalsins. Þegar ég byrjaði að kenna kynnti ég
alveg nýja tegund af heimildaspurningum
með nokkuð löngum skjalaútdráttum og
spurði afmarkaðra spurninga. Nemendur áttu
að gera grein fyrir skjalinu, eðli þess og heim-
ildargildi, setja það í samhengi, fjalla um það
á gagnrýninn hátt og draga síðan saman gildi
þess fyrir ákveðið viðfangsefni. Ég snerist
gegn áhugamannahefðinni innan sagnfræð-
innar sem sniðgekk aðferðafræði og taldi ekki
gerlegt að kenna nemendum rannsóknarað-
ferðir því þeir væru ekki nógu klárir til að
skilja þær. Nóg væri að þeir öðluðust almenna
sögulega þekkingu.
Ég var einnig gagnrýninn á það viðhorf að
sagnfræðin væri menntun fyrir herramenn, til
að fága siöi þeirra og gefa þeim menningar-
legt yfirbragð. Þetta var raunar einnig hlut-
skipti ensku og heimspeki. Ég taldi að sagn-
fræðin hefði ákveðinn tilgang vegna þeirra
áhrifa sem fortíðin hefur á samtíðina. Það er
ekki hægt að skilja vandamál samtímans og
hugmyndastefnur nema maður þekki sögu
þeirra. Þetta taldi ég aðaltilganginn með
Ég snerist gegn
áhugamanna-
hefðinni innan
sagnfræðinnar
sem sniðgekk
aðferðafræði
49