Ný saga - 01.01.1997, Page 64

Ný saga - 01.01.1997, Page 64
Gunnar F. Guðmundsson Mynd 6. Róðukross frá 13. öld. Hann er frá Tungufelli i Hrunamannahreppi, franskur að uppruna. Mynd 7. Prestssetrið og kirkjan i Odda árið 1810. Oddi var löngum einn tekju- hæsti kirkjustaður landsins. Um 1400 námu tíundartekjur kirkjunnar þar tveimur hundruðum, um 240 álnum. ur síðastliðin 20 ár.38 Áratug síðar var sams konar ákvörðun tekin um konungsjarðir. Annað mál er að erfitt reyndist að standa við þessi orð.39 Næst verður vikið að þeirri staðhæfingu að bændur hafi farið að gefa kirkjum sínum miklar eignir, jafnvel heimajörð alla, ekki síst til að losna undan tíundargreiðslu, án þess þó að láta af forræði yfir eigninni.40 f>essi hug- mynd orkar tvímælis af þeirri einföldu ástæðu að ábatinn var óverulegur. Bóndi, sem gaf kirkju sinni stórgjöf að upphæð eitt hundrað hundraða (120 kúgildi), sparaði sér ekki nema hálft annað kýrverð í tíundargreiðslu.41 Einnig er vert að hafa í huga að kirkjubóndi gat ekki farið með tekjur og eignir kirkju sinnar að eigin vild. Honum bar samkvæmt landslögum að gera um hvort tveggja mál- daga og láta lesa hann upp árlega við kirkjuna þegar tfðasókn var þar mest svo að sóknar- menn gætu fylgst með því að hann lógaði ekki fé frá kirkjunni.42 Hvers vegna voru bændur þá að gefa kirkj- um sínum eignir? Ástæðan var sú að stofn- anda kirkju var skylt að leggja til hennar eins mikið fé og biskup taldi nauðsynlegt.43 Það var heimanfylgja hennar. Ekki er vitað hve há sú upphæð var eða hvort hún hafi í öndverðu verið breytileg, en á 15. öld taldist hæfileg heimanfylgja hálfkirkju vera 15 hundruð.44 Heimanfylgja alkirkju hefur þá varla verið minni en 20-30 hundruð sem jafngiltu góðri meðaljörð. Þegar kirkjubændur gerðu gott betur og bættu enn við kirkjueignina, gat ástæðan verið sú að þeir væntu sér og sínum umbunar á himnum. Sérhverjum manni var heimilt að ráðstafa með þessum hælti tíunda hluta eigna sinna án samráðs við erfingja sína, og nefndist þá féð tíund hin meiri eða súlugjöf ef þaö var látið renna til fátækra.45 En þeir gátu einnig verið að hugsa um tímanlega vel- ferð sína ekkert síður en andlega og eilífa. Ekki er vitað hvernig bændur litu í upphafi á kirkjueignina. Var hún aðeins eitt afbrigði ættargóssins með þeim takmörkunum sem al- menningsþarfir kröfðust eða var hún sjálf- stæð og að fullu aðskilin frá öðrum eignum kirkjubóndans? Eigi síðar en í lok 12. aldar má sjá þess merki að bændur séu farnir að viðurkenna þá hugmynd kirkjuréttar að kirkj- ur heyri guði einum til og þeim dýrlingum hans sem þær voru helgaðar. Pegar sú hugsun hafði fest rætur, fólst í henni mikið öryggi fyr- ir ábúendur kirkjujarða. Pað var gott að búa í 62
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Ný saga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.