Birtingur - 01.01.1966, Side 18

fyrir utan þessi atriði hefur höfundur misst
tökin á efninu, rammofinn þráður þessa verks,
scm hefði átt að geta orðið mikið listaverk, er
orðinn að bláþræði, sem varla liangir saman.
Svört messa heitir bókin og svo heitir sá kafli
hennar þar sem ádeilan á að rísa hæst, en rís
lægst, þannig að svarta messan sjálf verður,
að minni hyggju, lakasti hluti bókarinnar.
Sjálf hugmyndin að láta Murt skáld halda
dómþing yfir ráðamönnum þjóðarinnar er
hæpin, því til þess hefði Murtur skáld þurft
að skrifa heila bók. Jú, það hefði ef til vill
verið hægt og sú bók hefði getað heitið Svört
messa, en þessi eitthvað annað. Ut yfir allan
þjófabálk tekur endirinn á dómsdagskaflan-
um: ráðamenn þjóðarinnar eru hver af öðr-
um dæmdir til dauða og látnir gista hel, en
þegar kemur að sjálfum Doktornum, æðsta
valdinu sem hinir hafa þjónað undir, þá er
honum þyrmt, hann fær frest til „að gera
bragarbót“(!) — er þó sagður gamall orðinn
og þreyttur. Lesandinn á sem sagt að trúa því,
að undirtyllurnar sem skriðu fyrir Doktorn-
um og kappkostuðu að þóknast lionum hafi
verið sekari en höfuðpaurinn sjálfur. Var þá
ekki nær að láta Murt skáld bregða upp mynd
af frjálsu íslandi — þegar búið væri að ráða
niðurlögum hervarganna — og þá hefði þó
ekki nægt að mála vinsamlega mynd af fólki
sem heldur tryggð við sveitina? En höfundur
þurfti ekki heldur á því að halda til að bókin
yrði góð, hann gat látið sér nægja ádeiluna
Og komið henni fyrir án prédikunartóns og
án bægslagangs. Það sem bezt er gert í þessari
skáldsögu er utan við prédikunartón og urn
leið rís ádeilan hæst, einfaldlega í athöfnum
fólksins og fáum orðum sem sögð eru en ekki
hrópuð.
Fyrri hluti Svartrar messu er listaverk sem
lofar meistarann, síðan glitrar skáldskapur í
fáeinum köflum innan um boldangsmikil fá-
ránlegheit. Það er einsog höfundurinn viti
ekki lengur hvað hann gerir í reiði sinni þeg-
ar hann hefur leitt ráðamenn þjóðarinnar inn
á sögusvið sitt. Kaflinn þar sem Murtur er að
segja Ulfhildi í mælskustíl hvernig hver ein-
stakur ráðamannanna sé til sálar og líkama
og hvað að sýsla eða hugsa í herbergi sínu er
fjarri því að ná tilgangi sínum og deyfir mynd-
ina af Úlfhildi, því hvernig er unnt að hugsa
sér heilbrigða og gáfaða stúlku, einsog höf-
undur vill sýna hana, hlusta með andakt á
þennan leiðinlega samtalshátt sem er einsog
verið sé að lesa greinar upp úr dagblöðum?
Og nota bene, þetta blæs ekki lifi í ráða-
mennina, þeir verða aldrei lifandi í sögunni,
og lesandinn hlýtur að spyrja: hversvegna að
vera að halda svarta messu yfir mönnum sem
ekki eru til í sögunni?
Saga Jóhannesar Helga er hátt á fjórða hundr-
16
BIRTINGUR