Ritmennt - 01.01.2005, Blaðsíða 101

RITMENNT
SKÁLDIÐ SEM ÞJÓÐIN GLEYMDI
var sá Noregs fróni frá. Fimmtán þó að færðu án tafar,
Vestur þennan vindar hræra, fölnað lík til einnar grafar,
um víðan sjá að grundu færa, naumast fjórir náðu heim.
og land vort síðan austan á.
9. í Austfjörðum upp svo gengu,
á eitt fjall ef litið fengju,
byggð eða reyki og brautir nær.
En sem lílcur síst þeir sáu,
svana stefndu að veldi hláu,
féll við haust á fjöllin snær.
10. Noregs til á nöðru flæða,
nefndir menn í hasti æða,
Snæland kalla frónið frítt.
Lofuðu margir grundu græna,
gróinn völl og skóga væna,
þetta að heyra þótti nýtt.
Þannig segir í áðurnefndri útgáfu Land-
nárnu:
Svo er sagt að menn sltyldu fara af Noregi til
Færeyja, nefna sumir til Naddodd víking, en þá
rak vestur í haf og fundu þar land mikið og gengu
upp í Austfjörðum á fjall eitt hátt, og sáust um
víða, ef þeir sæju reylci eða nokkur líkindi til
þess að landið væri byggt, og sjá þeir það ekki.
Þeir fóru um haustið aftur til Færeyja og er þeir
sigldu af landinu, féll snær mikill á fjöll, og fyrir
það kölluðu þeir landið Snæland.
Á sama hátt heldur Jakob áfram að rekja
íslandssöguna eftir þeim görnlu heimildum
sem honum voru tiltækar, allt fram undir
sína daga, en auk Landnámu má finna til-
vitnanir í íslendingabók Ara fróða, biskupa-
sögur og annála. Sem dæmi um tilvitnun í
Skarðsárannál rná nefna umfjöllun Jakobs
um Svartadauða:
43. Stóra plágan grimm í geði,
geisa hér um landið réði,
birgðist fold með bláum eim.
í Hrappseyjarútgáfu Skarðsárannáls 1774
segir:
Annó 1401 hófst rnikil plága á íslandi og stóð
yfir til 1402, svo þó fimmtán færu með einum til
grafar, komu ei heim nema 4. (I neðanmálsgrein
segir: Annað exemplar tilskrifar þessa plágu
árinu 1402 og mun vera eiga Svartidauði er gekk
þetta ár og tvö eftirfylgjandi hér á landi).
Svo er að sjá að Jakob liafi haft nokkra vitn-
eskju um mannfjölda á íslandi á átjándu öld,
sennilega úr ritum Lærdómslistafélagsins,
og má af þeim tölum sem hann setur þar
fram, gera sér nokkra grein fyrir því hvenær
ltvæðið er ort:
56. Flest hefur orðið fjörhafandi,
fólk í einu á þessu landi,
þrjátíu þrennar þúsundir.
Þrjátíu og fjórar fæst þá greiddust,
fyrir hungri og plágum eyddust,
nú eru fullir fimm tugir.
í lok vísunnar segir Jakob að nú séu „full-
ir fimm tugir". Samkvæmt mannfjölda-
skýrslum á átjándu öld er íbúafjöldi lands-
ins sem næst fimmtíu þúsundir á árinu
1778 eða þar um bil, og gæti ltvæðið vel
verið ort á þeirn tírna, en þá er Jakob 54 ára
að aldri. Sá galli er þó á þessu dæmi að ekki
ber öllum handritum sarnan um íbúafjöld-
ann sem tilgreindur er í 56. erindi, og virðist
raunar sem sumir ritaranna liafi þar talið sig
vera að leiðrétta þar sem þeir töldu að höf-
undi liefði skjátlast. Það er aðeins í þremur
liandritum sem talað er um fimm tugi, í
97