Ritmennt - 01.01.2005, Blaðsíða 39

RITMENNT
HIMNABRÉF ÖMMU MINNAR
Virðast þessi þrjú sunnlenzku himnabréf
vera af sama meiði.
Ummæli Jóns Sigurðssonar bera það með
sér, að menn undir Eyjafjöllum hafi þekkt
vel til himnabréfsins um miðja 19. öld og
margir hverjir lagt trúnað á efni þess, en
þó ekki allir. Má þess vegna gera ráð fyrir,
að bréfið hafi verið til á ýmsum bæjum,
þegar Jón skrifar þessi orð, sem hann lætur
fylgja uppslcrift sinni til Jóns Árnasonar. Á
þessu hefur síðan orðið slík breyting eftir
daga Jóns, að Þórður Tómasson, safnvörður
í Skógum, segist einungis hafa séð nokkur
undir Eyjafjöllum og nefnir samt aðeins
einn bæ á þeim slóðum öld síðar.
í Byggðasafninu í Skógum undir Eyja-
f jöllum er til rifrildi - eða tvö blöð - af himna-
bréfi, sem komið er frá Jóni Guðmundssyni,
bónda á Ægisíðu í Holtum. Það, sem eftir
er af þessu bréfi og lesið verður, bendir ein-
dregið til þess, að það sé að rnestu runnið
af sömu rót og Hb og þau önnur himna-
bréf, sem hér hafa verið nefnd. - Annars
er hér ek ki ætlunin að reyna að gera neina
tæmandi úttekt á liérlendum himnabréfum,
enda munu þau jafnvel leynast í enn fleiri
handritum en fundin verða eftir liinum
prentuðu handritaslcrám, að ónefndum hér-
aösskjalasöfnunum.
Áhrif himnabréfsins
á íslenzka alþýðu
Heimildir um himnabréfið á íslandi eru
næsta fátældegar og enn síður um þau álrrif,
sem það hugsanlega hefur haft á þá, sem
áttu það í fórum sínum. Þó er eltlti ólíltlegt,
að menn hafi viljað fara eftir því, sem þar er
Iroðað, hvort sem þeir lögðu fullan trúnað á
það, sem í því stóð, eða eklti.
Eins og hér hefur ltomið fram, lögðu
menn í mörgum löndum slílta ofurtrú á
nrátt himnabréfsins, að í styrjöldum bitu til
dæmis engin vopn á þann, sem bar það á sér
innan ltlæða. Þessi trú hefur lifað eitthvað
erlendis allt fram á þennan dag.
Þórður Tómasson í Sltógum sagði mér
sltemmtilegt dæmi um þetta vorið 2002, er
ég var þar í hópferð. Þá greip Þórður bréf eitt
og sagði það vera svonefnt hinrnabréf. Hygg
ég, að ferðafélagar mínir hafi eltlti ltannazt
við slíltt bréf. í því sambandi sagði Þórður
sögu, senr ég lrafði eltlti áður lreyrt. Bað ég
hann um sltriflega frásögn af því, sem hann
hafði frætt oltltur um um áhrifamátt himna-
bréfsins. Hann gerði það í bréfi, og er hún á
þessa leið:
„Sumarið 1999 ltonr gönrul dönslt ltona
frá Suður-Jótlandi í heimsóltn í Byggðasafnið
í Sltógum. Hún sá þar Himnabréf og heyrði
frá því sagt. Henni var Himmels brev vel
kuirnugt frá heinrabyggð sinni og lrún sagði:
„Faðir minn fór í stríðið 1914. Hann hafði
eltlti Himnabréf nreð sér og lrann var drep-
inn í stríðinu. Maðurinn nrhrn fór í finnslta
stríðið 1940. Hann hafði Himnabréf með sér
og hann ltonr lreill til balta." „Svo einfalt
var það. Því nriður sltráði ég eltlti nafn lton-
unnar," segir Þórður í bréfi sínu.
Síðan bætti Þórður við enn freltari fróð-
leilt um lrimnabréf hér á landi í bréfi sínu:
„Hjá Guðrúnu Pálsdóttur á Setbergi í Nesj-
um í Austur-Sltaftafellssýslu sá ég árið 1971
ganralt Himnabréf. Það var vel um búið,
alveg nreð sanra hætti og verið lrafði hjá
föður Guðrúnar, Páli Árnasyni, en hann
hafði það alltaf með í brjóstvasa sínum
35