Ritmennt - 01.01.2005, Blaðsíða 114

BIRGIR ÞÓRÐARSON
RITMENNT
vil eg hún láti syngja sér,
sálminn um alla daga.
Bæti sitt bannsett ráð,
ef býst við að hreppa náð.
Fátt eg farsælla tel,
en framleiða tímann vel.
Endast svo óbreytt saga.
Eins og áður var getið er nokkur rnunur
á milli handrita Gunnvararsálms, sem aðal-
lega felst þó í mismunandi röð versa. Þó eru
nokkur handrit þar sem koma fyrir vísur
sem elcki eru í öðrum, auk þess sem orða-
munur getur verið nokkur í sömu vísum.
Eitt handrit er þó verulega frábrugðið
öllum öðrum, það er handritið JS 130 8vo.
Þetta er allgamalt handrit, gæti verið slcrif-
að um 1800 eða jafnvel heldur fyrr og er
því meðal eldri handrita Gunnvararsálms
sem fundist hafa. Þar heitir lcvæðið Hjal-
varardiktur.
í þessu handriti er rás atburða lrjá
Gunnvöru öll önnur en annars gerist. Eftir
að hafa lýst viðtökum í Eyjafirði heldur
hún vestur í Skagafjörð, og virðist svo sem
síðari hluti kvæðisins gerist þar. Og lcemur
þar ýmislegt fram sem beinlínis stangast
á við aðalefnisþráð annarra handrita af
sálminum. Nefna má sem dæmi að þegar
Gunnvör lýsir ferðum sínum um Eyjafjörð
og Þingeyjarsýslu nefnir hún til sögunn-
ar fjölda fólks á hinum ýmsu bæjum, en
í Skagafirði nefnir hún aðeins einn bæ,
Silfrastaði, sem allir þekkja, og einn mann,
Jón, sem gæti verið á hverjum bæ. Og allur
er þessi síðari hluti verulega frábrugðinn
því sem er í öðrum handritum hvað varð-
ar efni og persónur og hefur trúlega þótt
heldur ldúr og klámfenginn á þeim tímum.
- Ekki er gott að segja hvernig þessi breytta
gerð Gunnvararsálms er til lcomin. Einna
sennilegast er að þarna hafi aðrir verið að
verlci, sem hafi talið að gera mætti ævi-
feril Gunnvarar, þeirrar er segir frá, enn
ævintýralegri en Jalcob Jónsson hafði gert í
orðastað hennar með því að teygja ferðina
enn lengra, þar sem staðlcunnugleilci var þó
elclci fyrir hendi.
Það sem hér liefur verið sett á blað um
slcáldslcap og æviferil Jalcobs Jónssonar,
slcálds á ísólfsstöðum, er mjög í brotum,
þar sem heimildir um hvort tveggja eru svo
talcmarlcaðar sem raun ber vitni. í reynd
er lítið vitað um lífshlaup hans, annað en
dvalarstaði á Tjörnesi, lcvonföng hans, sem
þó er nolclcur óvissa um, og aflcomendur.
Það er þó slcoðun ritara þáttarins eftir að
hafa lcynnt sér lcveðslcap Jalcobs, það er að
segja það sem fundist liefur, og þá elclci síst
hvernig hann hefur unnið úr þeim fábrotnu
heimildum sem honum voru tiltælcar, að
hann eigi það slcilið að nafn hans sé grafið
úr djúpi gleymslcunnar.
Heimildaskiá
Prentaóar heimildir
Árni Magnússon og Páll Vídalín. Jarðabók. 2. bindi.
Kaupmannahöfn 1918-21.
Ásgeir Blöndal Magnússon. Islensk orðsifjabók.
Reykjavík 1989.
Biblía. Viðey 1841.
Björn fónsson. Skarðsárannáll. (Annálar þcss fróma og
velvitra B.J.) Hrappsey 1774.
Bragi Sveinsson og Jóhann Sveinsson frá Flögu.
Sópdyngja. I. Reylcjavílc 1944.
Catalogue of the Icelandic Collection. I. Ithaca, New
York 1914.
110