Ritmennt - 01.01.2005, Blaðsíða 78

Ritmennt - 01.01.2005, Blaðsíða 78
ÁRMANN JAKOBSSON RITMENNT svipaðs eðlis, eins og raunar dynurinn í mannsöfnuðinum þar. Rétt eins og gróft gaman sækir bæði í hið fágaða og hið grófa eðli mannsins er Halli á mörkum merking- arbærs tals mannsins og hávaða dýrsins. Hann er í sambandi við dýrið í sjálfum sér og öðrum, en um leið sveigir hann rudda- skapinn undir einbeittan vilja til að ná fram helstu táknum siðmenningarinnar: auði og mannvirðingum. Halli getur bæði unnið úr merkingarleys- unni og því samblandi merkingar og merlc- ingarleysu sem felst í því þegar menn taka orðin of bókstaflega eins og Lewis Carroll lék sér löngu síðar svo vel að í sögunni um Lísu í Undralandi. Þar er hann raunar í flokki með Guðrúnu Ósvífursdóttur sem leikur á vonbiðil sinn, Þorgils Hölluson, með því að tala bókstaflega, og slíkir orða- leikir eru raunar alþelcktir í miðaldatext- um.22 En Halli tekur Englandskonung á orð- inu þegar sá ætlar að auðmýkja hann fyrir vont lofkvæði. Hann tjargar hár sitt svo að hann geti haldið eftir því silfri sem festist þar í þegar gulli er hellt yfir hann og lcemur ríkur frá konungi sem ætlar að hafa af honum laun með bragði. Engu er logið um það að Halli er afar skap- andi í hrekkjum sínum og virðist í raun búa yfir meiri sköpunarkrafti en jafnvel sjálf- ur Þjóðólfur. Sérstaka athygli vekur hversu tungumálið er fjölbreytilegt vopn í höndum Halla. Þjóðólfur getur beitt munni sínum snilldarlega til að setja saman fagrar vísur, en Halli getur líka notað bull og tuldur til að fá sínu framgengt. Hann leilcur sér aftur og aftur að eðli hins menningarlega munns, að vera í senn ruddalegur og siðmenntaður. Halli er alltaf í tveimur heimum í senn, bæði á sviði náttúru og siðmenningar. í til- viki hans blasir það við, en þetta er auðvitað manneðlið í hnotslcurn, og þegar betur er gáð fara hið heflaða og hið óheflaða einnig saman í hirðslcáldinu Þjóðólfi. Að éta föðurbana sinn Sneglu-Halla þáttur er fullur af lágkúrulegri gamansemi sem birtist á ýmsan hátt: í harlcalegri samkeppni og orðasennum við hirðina, í ágengum hávaða danska þings- ins, í ruddalegum lcynferðisbröndurum og í grótesku líki dvergsins Tútu. Sjálfur er Halli af láguna stigum. En þrátt fyrir lág- ltúrulega gamansemina er þátturinn sjálfur flókinn og ekki síður samfélagið sem lýst er, og flóknust af öllu er staða Halla sjálfs og keppinautarins Þjóðólfs. Báðir beisla orðin í sína þágu en á ólíkan hátt. En það er ekki aðeins með orðum sem munnurinn sker úr um stöðu þeirra innbyrðis. Það er nefnilega ekki svo einfalt að munnurinn sé andlegur þegar hann talar en líkamlegur þegar hann borðar. Neysla rnatar er líka menningar- fyrirbæri, og þegar lcemur að því hlutverki fer að verða erfiðara að greina á milli ólíkra hlutverka hins menningarlega munns. Matur er fyrst nefndur í þættinum þegar Haraldur tekur við Halla og segir honum að hann muni ekki spara mat við hann. Frá þeim degi er ljóst að það hefur merkingu hvað er borðað og hvernig. Matur er grund- vallaratriði í skiptum konungs og þegns. Það er engin tilviljun að Halli slær líka fyrst í gegn þegar hann er í veislu lconungs. Veislur 22 Laxdæla saga. íslenzk fornrit V. Einar Ól. Sveinsson gaf út. Reykjavík 1934, bls. 176-81 og 195. 74
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172

x

Ritmennt

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.