Ritmennt - 01.01.2005, Blaðsíða 153

Ritmennt - 01.01.2005, Blaðsíða 153
RITMENNT bælcurnar. í Noregi talaði almenningur enn norrænar mállýskur en hafði ekki ritmál til hliðsjónar og stuðnings. Þarna var stór markaður og Oddur Gottskálksson hefur vafalaust haft taugar til norsks samfélags, sem hafði fóstrað hann og menntað, ekki síður en til hins íslenslca, sem hann þelckti milclu minna. Þeir frændur voru féglöggir rnenn og hafa vafalítið hrifist af þessari „viðskiptahugmynd". Með útlcomu Nýja testamentisins í Noregi hefði mátt efla og endurnýja málið á svipaðan hátt og gerðist á íslandi. Um 1540 var enn þá möguleiki að endurreisa norska norrænu. A 19. öldinni var það orðið um seinan og hetjuleg tilraun Ivar Aasens dæmd til að mistakast.108 Með því að leyfa einungis sölu Nýja testament- isins á íslandi var sú pólitíska ákvörðun tekin að gera dönslcu að opinberu máli í Noregi, danskættaðri yfirstétt til hagræðis, og úthýsa norrænu úr kirkjum landsins. íslendingar fengu hins vegar sitt Nýja testamenti: ... ath then almechtigste gudz loffoch ære maa formere. och then menighe mand. som bygge och boo paa wort land islandt. och icke fuldkommeligen kunde forstaa andre tungemall mue thes bedre bliffue vnderwist vdi then hellige Scrifft.109 Lokaorð Niðurstöður þessarar röksemdafærslu eru þær, að telja verður líklegt, að útgáfa Nýja testamentisins hafi verið kostuð af norsku fé, enda Oddur hálfnorskur og að mestu alinn upp í því landi. Frá uppvaxtarárum sínum í Noregi þekkti Oddur Gottskálksson vel þau vandkvæði, sem hlutust af málaglundri, og hagræðingu þá, sem felst í ritmáli, sem ODDUR NORSKI OG NÝJA TESTAMENTIIÐ 1540 flestir geta skilið, séu þeir á annað borð læsir og skrifandi. Þar sem frændur hans voru af gamalgrónu norsku lögmanna- og biskupaslekti með aldagömul tengsl við ísland, má gera ráð fyrir að þeir hafi slcynj- að nauðsyn þess að stemma stigu við veldi Dana í Noregi. Má vera að persónuleg- ur valdametnaður hafi ráðið þar nokkru um. Þeim hefur verið ljóst að gengisfell- ingu norslcra lögbóka og norsks tungumáls fylgdi gengisfelling norskra höfðingjaætta. Þeir hafa því styrkt Odd frænda sinn til útgáfunnar. En þar sem ákvörðun var fallin í Kaupmannahöfn um, að danskan skyldi verða opinbert mál í Noregi, lcom þetta þýðingarframtak íslendinga og Norðmanna Norðmönnum að litlu haldi. Norslca höfð- ingjastéttin hafði borið lægri hlut. Ritaskrá Arup, Erik, Danmaiks histoiie, Anden bog A-B: Stænd- erne i herrevælde 1282-1624 (án útgáfustaðar 1932, endurprentun 1961). Bjorkvik, Halvard, „Folketap og Sammenbrudd 1350-1520", Aschehougs Noiges Histoiie IV (Oslo 1996). Björn Þorsteinsson, Ævintýii Maicellusai Skálholts- biskups (Reykjavík 1965). Blom, Grethe Authén, „Hellig Olavs by. Middelalder til 1537", Tiondheims histoiie 997-1997, Jörn Sand- nes o.fl. ritstj. (Oslo 1997). Bogi Benediktsson, Sýslumannaæfii I-IV (Reykjavík 1909-15). Bull, Edvard, „Gottskalk Konekason", Noisk biogia- fisk leksikon IV (Oslo 1929), bls. 525-27. D1 = Diplomataiium Islandicum. íslenzkt foinbiéfa- safn, sem hefii inni að halda biéf og gjöininga, dóma og máldaga, og aðiai skiái, ei sneita lsland eða íslenzka menn, I-XVI (Reykjavík 1857-1970). 108 Stephen J. Walton, Ivai Aasens kiopp, bls. 301- 602. 109 DI X, nr. 212 (ranglega merkt 312). 149
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172

x

Ritmennt

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.