Ritmennt - 01.01.2005, Blaðsíða 71

RITMENNT
MUNNUR SKÁLDSINS
en honum tekst í staðinn að verða fyrst-
ur að koma saman vísu um dverg kon-
ungs.
3. Þegar konungur hefur launað dvergsvís-
una fellur Halli jafn snögglega í ónáð
eftir að hafa hlaupist burtu frá konungi
á göngutúr inn í húsagarð þar sem hann
finnst við að borða graut.
4. Konungurinn refsar Halla með því að
láta setja fullt trog af graut hjá honum
um kvöldið og skipa honum að éta það
allt eða deyja ella.
5. Halli leysir sig undan refsingunni með
því að semja aðra vísu urn dverginn.
6. Halli biður konung um að fá að flytja
honum lofkvæði.
7. Þjóðólfi mislíkar framhleypni Halla.
Þeir Halli takast á, og að lokum segir
Halli konungi söguna af því hvernig
Þjóðólfur át föðurbana sinn.
8. Ónafngreindur hirðmaður veðjar við
Halla að hann muni elcki fá bætur frá
ójafnaðarmanninum Einari flugu. Halli
veðjar höfði sínu og tekst að fá bætur
með því að ógna Einari með níðvísu.
9. Halli fær fé frá dönskum höfðingja með
öðru veðmáli, með því að þagga niður í
hávaðasömum múg á þingi með undar-
legurn orðurn sínum.
10. Halli fær fé frá Englandskonungi fyrir
undarlegt kvæði, með því að talca orð
konungs bókstaflega og bera tjöru í hár
sér svo að fé festist við.
11. í Flateyjarbólc er bætt við kafla um
Halla og konung þar sem uppistaðan er
klámvísur Halla.
í Sneglu-Halla þætti er munnurinn leið
Halla til frama við hirðina. Hann nýtist
honurn vel í brellur og gróft gaman. Hann
getur verið hættulegur, bæði Halla sjálfum
og öðrum. Halli getur nýtt hann til að kúga
fé af mönnum en er líka slcipað að nota
hann til að éta sig í hel. Að lokum má nota
munninn til að flytja konungi lofkvæði sem
þótti fremsta list þessa tíma. En einnig í það
grófa verk að éta graut. A hinn bóginn eru
engin dæmi í þættinum um að menn skili
mat sínum, eins og í Egils sögu. Ég er ekki
frá því að þar sé farið á enn dýpri mið til að
skilja eðli skáldskaparins en í Sneglu-Halla
þætti.
Munnurinn getur þannig veitt mikilvæg-
ar upplýsingar um a) samfélagið sem lýst
er í þættinum, b) persónu Halla, mannsins
sem hér er helst fjallað um, og c) frásögnina
sjálfa. Um þetta þrennt ræði ég hér.
Leióin til frama gegnum munninn
Hvernig getur íslenskur bóndasonur slegið
í gegn í fjandsamlegum heimi? Þetta er
mikilvægt viðfangsefni fjölmargra íslenskra
sagna og þátta, þar á meðal þáttanna í
Morkinslcinnu. Sneglu-Halli virðist elclci
eiga neina fjölskyldu eða vini í Noregi en er
samt þangað korninn í leit að fé og frama.
Við norsku hirðina fæst hvorugt án þess að
ná eyrum konungs sjálfs. Utangarðsmaður
af lágum stigum og kominn alla leið frá
Islandi á enga aðra leið til að slá í gegn.
Eins og aðrar hirðir er norska hirðin sam-
félag grundvallað á ójöfnuði. Hver þarf að
gæta eigin stöðu og á tindi valdapíramídans
er konungurinn sem einn manna getur fært
alla hina upp og niður. Virðing manna virð-
ist þó öllu sveigjanlegri en í hirðsamfélög-
um nýaldar. Jafnvel konungur sjálfur getur
67