Ritmennt - 01.01.2005, Blaðsíða 109

RITMENNT
SKÁLDIÐ SEM ÞJÓÐIN GLEYMDI
átjándu öld og þeim viðtökum sem hún fær
þar á bæjum.
Trúlega munu margir telja að Gunnvarar-
sálmur sé ekki merkilegur kveðskapur, og
ljóst er að höfundurinn hefur þar fyrst og
fremst verið að yrkja sjálfum sér og öðrum
til gamans. Þó verður kvæðið að teljast
merkilegt að því leyti að þar koma við
sögu bæði menn og lconur, sem kunn eru
nolckur deili á, þó að hin séu þó fleiri sem
ekki verða þekkt, enda yfirleitt aðeins nefnt
skírnarnafn þess sem um er rætt og í besta
tilfelli heimili. Stundum er þó aðeins nefnt
gælunafn.
Eklti verður fullyrt með vissu að Gunnvör
sé hið rétta nafn þeirrar konu sem segir frá í
kvæðinu, en þó er það líklegra en ekki, enda
er það telcið fram í athugasemdum við ein-
stök handrit að svo sé. - Þá berast helst bönd-
in að Gunnvöru Sveinungadóttur, sem fædd
var í Skógurn í Öxarfirði 1689.41 Foreldrar
hennar voru Sveinungi Magnússon, sem
1703 býr í Skógum í Öxarfirði og er þar
hreppstjóri, 48 ára að aldri, og kona hans,
Guðlaug Sigurðardóttir, sem er 37 ára
1703.42
Eklci er vitað um æviferil Gunnvarar
Sveinungadóttur eða dvalarstaði hennar að
öðru leyti en því að hún dvelst hjá for-
eldrum í Skógum 1703, og er þessi hugs-
anlega tenging hennar við Gunnvararsálm
að sjálfsögðu aðeins óviss hugmynd ritara
þáttarins.
Eins og áður segir koma við sögu í
Gunnvararsálmi ýmsir þekktir menn og
konur þess tíma. Miðað við búsetu þeirra,
sem nefndir eru á tilgreindum hæjum, gæti
Gunnvör verið á sextugsaldri þegar hún er
að segja Jakobi á Isólfsstöðum frá ferðum
sínum, sem vel gæti lcomið heim við aldur
Gunnvarar Sveinungadóttur.
Hér fara á eftir nokkur sýnishorn úr
Gunnvararsálmi að mestu eins og hann er
í handritasafni Benjamíns, en ltvæðið er
of langt til að það verði birt hér í heild, og
verða þá helst fyrir valinu þau erindi þar
sem greint er frá þekktum persónum þeirra
tíma. Verða þá einnig sögð á þeim noklcur
deili.
Fyrstu fimm erindi kvæðisins eru sam-
hljóða og í sörnu röð í öllum handritunum.
Er þar greint frá uppruna Gunnvarar og til-
drögum kvæðisins:
1. í vetur gelck hér um vefjan líns.
Var sú fámálug eigi.
í húsum dvaldi heimilis míns
hálfan fjórðung úr degi;
skynsöm, skrafaði margt,
skrítið, þó varla þarft;
sagan skal sett í brag,
samin með fallegt lag;
vel fer, þó vænna megi.
Og í þriðja erindi segir hann:
3. Fyrst nam hún byrja á fréttum þeim:
Foreldra átti eg mæta.
í Kelduhverfi kom eg í heim;
kunnu þess öngvir þræta.
Systkinin sóma rík
sáust mér engin lík;
af þeim öllum eg bar,
elst og frábærust var,
höfðingleg heimasæta.
41 Það mælir hugsanlega gegn þessari kenningu að í
kvæðinu lætur Jakob Gunnvöru segjast vera fædda
í Kelduhverfi. Þar skakkar samt ekki miklu.
42 Indriði Indriðason. Ættir Þingeyinga III., bls. 301.
105