Vera - 01.02.2002, Blaðsíða 31

arkmið mitt með þessum skrifum er
aö sýna hvernig þessi orðræða umlykur
rapptónlist og jafnframt aö geta mér til um
ástæður þess. Áður en lengra er haldið vil ég
fjalla örlítið um uppruna þessa menningarfyr-
irbæris sem oft er kallað einu nafni hip hop.
Hvaö er hip hop?
Flestir eru sammála um að hip hop sé í eðli
sínu „svört" undirstéttarmenning. Hún er
sprottin upp úr fátækrahverfum New York en
i byrjun áttunda áratugarins áttu sér stað
harkalegar niðurskuröaraðgerðir af hendi
bandaríska ríkisins sem fóru nærri þvi aö gera
New York gjaldþrota. Þessar aðgerðir bitnuðu
einna helst á velferðarþjónustu í hverfum
eins og Bronx, sem fljótlega breyttust i
„gettó" og glæpasamtök voru hið eiginlega
yfirvald. Einhvers konar samfélag innan sam-
félagsins sem enginn vildi vita af, hvorki fjöl-
miðlar né stjórnmálamenn. Það er ekki að
ástæðulausu sem Chuck D, forsprakki Public
Enemy, einnar virtustu rapphljómsveitar
Bandaríkjanna, kallaöi tónlist sína „CNN fá-
tækrahverfisins”. Upp úr þessum jarðvegi
sprettur hip hop menningin. Trieia Rose, pró-
fessor við New York háskóla, telur að hip hop
hafi frá upphafi sýnt viðleitni ungra karl-
manna úr fátækrahverfum til að endur-
heimta sjálfsöryggið eða, eins og hún segir í
bók sinni „Svörtum hávaða" (Black Noise), þá
kristallast í hip hopi þörf unglinga er tilheyra
minnihlutahópum til að sýna fram á að það
sé sitthvað í þá spunnið þrátt fyrir lélega
menntun og slæm lífsskilyrði almennt. Sumir
hafa haldiö því fram aö rappið hafi veitt
mörgum ungum karlmönnum annan valkost
en þann að taka þátt I margskonar glæpa-
starfsemi.
Some real motherfuckin'men
Hinar sögulegu aðstæður sem rapptónlistinn
sprettur úr hafa haft mótandi áhrif á hvaö
telst gott í rappi. Bandaríski félagsfræðingur-
inn og blaðamaðurinn Kembrew McLeod tel-
ur að hugmyndir um karlmennsku séu lagðar
til grundvallar þegar áreiðanleiki rapplista-
mannsins er metinn, þ.e. því meiri karl i krap-
inu þvi meira „ekta". En hvað þýðir að vera al-
vöru karlmaöur? Hvað þýðir það þegar rapp-
hljómsveitin bandariska 40 Thevz hefur lag
sitt Mad Doggin á því að segja:
„I got my real niggaz in the house/
Some real motherfuckin' men"?
Jú, McLeod telur að hugmyndir um karl-
mennsku í rappi séu í eðli sínu ekkert ólíkar
hefðbundnum hugmyndum um karlmennsku.
Þaö er ekki nóg að vera með viðeigandi kyn-
færi heldur þarf maður líka að haga sér á
karlmannlegan hátt. Aö vera karlmaður þýðir
að menn verða að vera harðir af sér og hark-
an tekur oft á sig ofbeldisfullar myndir á
meðan kvenlegt þykir að vera mjúkur og til-
finninganæmur. Sá rapplistamaöur sem
sennilega hefur átt einna mestu fylgi að
fagna meðal kvenfólks er LL Cool J. Hann
hefur samið ógrynni af ballöðum og fyrir vik-
ið hafa aörir rapparar sagt um hann í niðr-
andi tón að 99 prósent aðdáenda hans gangi
í háhæluöum skóm. Þetta þýðir í raun að
áreiðanleiki hans sem alvöru rappari sé í
hættu vegna meintrar tilfinningasemi i garð
kvenna. LL Cool J hefur því verið auðvelt
skotmark annarra „alvöru" rappara sem ásaka
hann um kvenlegheit og samkynhneigð.
Hiö svarta villidýr
Af hverju er þessi harðnaglaímynd svona
áberandi í rappinu? Eg hef áður minnst á þá
hugmynd að hip hop menningin sé afsprengi
bágra lífsskilyrða I fátækrahverfum banda-
rískra stórborga. Ungir karlmenn hafi því
þurft að vera harðir ef þeir ætluðu að komast
af. Haft var eftir lce Cube, virtum rapplista-
manni frá Bandaríkjunum, að það væru ekki
eingöngu yfirvöld sem hindruðu framgang
svarta (karl)mannsins heldur einnig konur,
einna helst svartar konur. Menningarpostular
í Bandaríkjunum, bæði svartir og hvítir, hafa
velt fyrir sér ástæðu þeirra tilfinninga sem
ungir svartir karlmenn bera til kvenna. Hvað
er það I „svartri" menningu sem veldur þessu?
Ýmsir fræðimenn hafna þessari spurningu.
Meðal þeirra er bandaríski menningarfræð-
ingurinn bell hooks. Að konur séu fyrirlitnar
er ekkert nýtt, segir hún, hvernig rapparar
tala um konur endurspeglar einungis þau
gildi og viömið sem eru ríkjandi í samfélagi
hvíts feðraveldis. Vissulega eiga rapparar að
bera ábyrgð á gjörðum sínum en það sé frá-
leitt að skella skuldinni eingöngu á þá, en
hooks telur að það sé verið að gera unga
svarta karlmenn að blórabögglum og ekki í
fyrsta sinn. Að mati hennar hafa svartir karl-
menn ætíð verið niðurnjörvaðir í hlutverk
„hins svarta villidýrs" i bandarískri dægur-
menningu.
Á öðrum áratug síðustu aldar birtust
svartir karlmenn okkur i líki Gus í kvikmynd
D.W. Griffith, „Fæðingu þjóðar" (Birth of a
nation), en hann var ofbeldisfullur glæpa-
maöur með óseöjandi lyst á hvítu kvenfólki. í
„blaxploitation" myndunum svokölluðu, eins
og Shaft (1971) og Superfly (1972), hafði
hinn svarti karlmaður að vísu meiri stjórn á
kynhvötinni en var samt sem áður mjög kyn-
ferðislegur í öllu atferli. Hann notaði aðdrátt-
arafl sitt óspart til aö koma konum í rúmið en
þær gátu jafnan ekki staðist persónutöfra að-
alhetjunnar og komu yfirleitt ekki viö sögu
nema innan veggja svefnherbergisins. Sam-
kvæmt hooks er þetta ennþá sú mynd sem
birtist af svörtum karlmönnum og ekki síöur
svörtu kvenfólki, sem oftast nær eru viljalaus
verkfæri i höndum karlhetjunnar. Hooks kann
mörgum hip hop listamönnum litlar þakkir
fyrir aö endurskapa í sífellu ímyndina um „hið
svarta villidýr" og telur aö þetta geti reynst
mannréttindabaráttu svartra fjötur um fót.
íslenskir harönaglar
Það eru ekki bara svört ungmenni í fátækra-
hverfum bandarískra stórborga sem hlusta á
rapp og hrífast af hip hop menningu. Um síð-
Að mati bell hooks hafa
svartir karlmenn ætíð verið
niðurnjörvaðir i hlutverk
„hins svarta villidýrs" í
bandarískri dægurmenningu.
bell hooks
3