Vera - 01.02.2003, Blaðsíða 17

4'
» í júlí sl. var greint frá niðurstöðum
viðamikillar bandarískrar rannsóknar
á áhrifum samfelldrar samsettar
hormónameðferðará heilsu kvenna
þar sem í Ijós kom að hormónar stór-
auka hættu á hjarta- og æðasjúkdóm-
um, brjóstakrabbameini og heilaáföll-
um en það eru einmitt sjúkdómar sem
konum hafði verið talin trú um að
hormónalyfin gætu unnið gegn.
í kjölfar þessara niðurstaðna sendi
Landlæknisembættið út viðvörun þar
senr konum sem eru á hormónameðferð
til að fyrirbyggja hjarta- og æðasjúk-
dóma eða beinþynningu er ráðlagt að
hætta við það þar sem niðurstaða rann-
sóknarinnar bendir til þess að hormóna-
meðferð geti haft gagnstæð áhrif. Einnig
er bent á að hætta á brjóstakrabbameini
og blóðtappa í lungum og fótum geti
aukist. Konurn sem notað hafa hormóna
til að fyrirbyggja beinþynningu er ráð-
lagt að ræða við lækni sinn og bent á
aðrar aðferðir til að fyrirbyggja bein-
þynningu, eins og hreyfmgu og hollt
mataræði. Landlæknisembættið beinir
þeim tilmælum einnig til kvenna sem
þjást af breytingaskeiðseinkennum, eins
og hita- og svitakófum þar sem vitað er
að samsett hormónameðferð verkar vel,
að ræða við lækni um kosti og galla
meðferðar og að miða við skammtíma-
notkun hormóna, þ.e. eitt ár eða skemur.
Þetta eru mikil og ógnvænleg tíðindi
fyrir konur og vitað að margar hrukku
við og hættu að taka hormónalyfin sam-
stundis. Umræðan hér á landi hefur
samt ekki farið hátt, raunar hefur ótrú-
lega lítið verið gert úr þessum niður-
stöðum og á opinberum vettvangi hafa
það aðallega verið karlmenn sem hafa
tjáð sig um niðurstöðurnar, þeir hafa
fjallað um líkama kvenna sem konur
*ttu að vera betur fallnar til að gera.
Að vera miðaldra kona er sjúkdómur
Sjúkdómsvæðing er hugtak sem æ oftar
l>er á góma og nær yfír þá tilhneigingu
að gera alla að sjúklingum sem læknis-
fiæðin og heilbrigðiskerfið eiga að hafa
lausn fyrir. Lyfjaframleiðendur hafa nýtt
sér þetta og bjóða lyf við aðskiljanleg-
ustu vandamálum nútímafólks. Eitt
þeirra eru tíðahvörf kvenna en horm-
ónalyf eru talin hafa selst fyrir 100 til
200 milljónir króna á ári undanfarin ár.
Yrnsar sögusagnir hafa gengið um
óreytingaskeiðið og sú staðreynd að
sumar konur finna fyrir slæmum ein-
kennum þess hefur verið mögnuð upp.
Því er hins vegar ekki mikið haldið á
lofti að aðeins lítill hluti kvenna finnur
fyrir þessum einkennum, langflestar
konur fmna mjög lítið fyrir óþægindum
við tíðahvörf. Að vera kona á miðjum
aldri er þannig orðið að sjúkdómi sem
lyf eru gefin við, jafnvel löngu áður en
einkenni gera vart við sig. Og þarna er
ekki eingöngu við lækna að sakast.
Margar konur virðast trúa goðsögnum
um hin hræðilegu áhrif tíðahvarfa og
hafa farið fram á það við lækna að fá
hormónalyf. Það er t.d. algengt að heyra
konur á fimmtugsaldri segja frá því að í
saumaklúbbnum þeirra sé mikið rætt
um breytingaskeiðið og nauðsyn þess að
taka hormóna til að verjast því, allar
vinkonurnar séu komnar á slík lyf til að
tryggja sig gegn þessum vágesti og því
hafi þær ekki þorað annað. Ekki vilji
þær verða viðþolslausar af hita- og
svitakófum, með þurrk í leggöngum, að
skreppa sama af beinþynningu, fá
hjarta- og æðasjúkdóma o.s.frv. Til að
halda í æskublómann og hægja á öldr-
unareinkennunum, sem hljóti að fara að
hellast yftr, borgi sig að fá pillur hjá
lækninum og það virðist auðvelt mál.
Samsett hormón óæskileg
Saga hormónalyija nær aftur til milli-
stríðsáranna en á sjöunda áratugnum
varð sprengja í Bandaríkjunum á notkun
östrogena við tíðahvörf. Það gerðist í
kjölfar útkomu metsölubókarinnar
Feminine forever eftir bandaríska kven-
sjúkdómalækninn Robert Wilson sem
sagði að tíðahvörf væru skortsjúkdómur
sem væri hægt að lækna með hormóna-
gjöf. Um áratug seinna, á árunum 1975
til 1976, kom hins vegar í ljós að ös-
trogenmeðferð gæti valdið krabbameini
í legbol og var hún eftir það einskorðuð
við að lækna hita- og svitakóf og ein-
kenni um þynningu slímhúðar í
leggöngum. Rannsóknir héldu áfram og
upp úr 1980 kornust læknar að því að
samsett hormónalyf, þar sem pró-
gesteróni er bætt við östrogenið, gæti
haft fyrirbyggjandi áhrif gegn hjarta- og
æðasjúkdómum, beinþynningu, ákveðn-
um krabbameinum, kransæðastífu og
heilablóðfalli. Nú hefur hins vegar kom-
ið í ljós að samsett hormónalyf hafa alls
ekki þessi fyrirbyggjandi áhrif heldur
þveröfugt.
Rangar fullyrðingar
Bæklingar frá framleiðendum horm-
ónalyfja með slíkum upplýsingum lágu
til skamms tíma frammi á heilsugæslu-
stöðvum hér á landi og eru þar hugsan-
lega enn. Þeir voru oft einu upplýsing-
arnar sem íslenskum konum stóðu til
boða um áhrif hormónalyfja á líkama
þeirra. Þar voru m.a. eftirfarandi full-
yrðingar sem nú hefur komið í ljós að
eru allar rangar.
• Hormón hafa engin áhrif á blóðþrýst-
inginn en hjarta og æðakerfi geta styrkst.
• Að öllum líkindum er utmt að draga úr
hœttu á kransæðastíflu og heilablóðfalli
með hormónatöku. Hugsanlega má
minnka hættuna um helming.
• Á þessu æviskeiði konunnar er besta
ráðið til að koma i vegfyrir beinþynningu
að gefa henni kvenhormónin tvö. Álitið er
að meðferðin verði að vara í a.m.k. sex ár
og er talið að lengri meðferð, e. t. v. í 10 til
20 ár, hafi betri áhrif.
• Áhrifin vara aðeins á meðan konan tek-
ur inn horrrión. Ef hormónagjöf er stöðv-
uð heldur beinþynningin áfiram með
sama hraða og efkonan hefði aldrei tekið
hormón.
• Hormónataka eykur ekki hættu á blóð-
tappa. Þvert á móti hafa rannsóknir
leitt í Ijós að hormónataka að loknu
breytingaskeiði dregur úr líkum á blóð-
tappa.
Vonandi hafa þessir bæklingar nú verið
innkallaðir. Það er mikilvægt fyrir konur
að vita hvernig þær eiga að takast á við
eðlilegar breytingar líkamans við tíða-
hvörf. Þá hljóta hlutlausari upplýsingar
en þær sem lyfjaframleiðendur gefa út
að skipta sköpum.
vera / hormónar - til hvers? / 1. tbl. / 2003 / 17