Vera - 01.02.2003, Blaðsíða 68

/JAFNRÉTTI
Aðeins 26% fyrirtækja »með jafnréttisáætlun,
samkvæmt könnun nemenda Viðskiptaháskólans á Bifröst
María Ágústsdóttir,
nemi íviðskiptalögfraeði
á Bifröst
Lög nr. 96/2000, um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna
og karla, voru samin upp úr eldri lögum sem báru sama
nafn. Var þetta gert í samræmi við þá vakningu sem
orðin var í þjóðfélaginu þess efnis að jafnréttismál voru
ekki lengur einkamál kvenna. 2. mgr. 13. gr. laganna
kom alveg ný inn en hún er: „Fyrirtæki og stofnanir þar
sem starfa fleiri en 25 starfsmenn skulu setja sér jafnrétt-
isáætlun eða kveða sérstaklega á um jafnrétti kvenna og
karla í starfsmannastefnu sinni."
Þessi grein hefur vakið upp mismunandi skoðanir
meðal launþega og fyrirtækja. Má meðal annars benda
á að Samtök atvinnulífsins komu sérstaklega inn á þessa
grein í umfjöllun sinni um frumvarpið áður en lögin
voru samþykkt á Alþingi.
Við, nokkrir nemendur við Viðskiptaháskólann Bifröst, höfðum
áhuga á að vita hvort fyrirtæki væru byrjuð að fara eftir þessari
lagagrein og búin að koma sér upp jafnréttisáætlun eða væru
með jafnréttiskafla í starfsmannastefnu sinni. Á vormisseri 2002
gerðum við könnun þar sem athuguð var staðan hjá 100 veltu-
stærstu fyrirtækjum landsins og var farið eftir lista þeim sem
Frjáls Verslun birtir árlega. Send var út spurningakönnun til fyrir-
tækjanna á listanum.
Spurningalistinn innihélt spurningar varðandi starfsmanna-
fjölda, kynjahlutfall í stjórnunarstöðum og meðal almennra
starfsmanna og hvort starfandi væri starfsmannastjóri í fyrirtæk-
inu eða ekki. Var síðastnefnda spurningin höfð með þar sem
skýrsluhöfundar höfðu mikinn áhuga á að vita hvort starfs-
mannastjóri hefði áhrif á hvort jafnréttisáætlun eða jafnréttis-
stefna væri í fyrirtækinu. Kom i Ijós að meðal þeirra fyrirtækja
sem ekki höfðu sérstakan starfsmannastjóra voru einungis 5%
komin með jafnréttisáætlun en hjá 38% fyrirtækja með starfs-
mannastjóra var jafnréttisáætlunin orðin virk. Þess ber þó að
geta að af þeim 100 fyrirtækjum sem spurningalistinn var sendur
til svöruðu 61 % og voru einungis 26% þeirra komin með jafnrétt-
isáætlun. 57% fyrirtækjanna sem ekki voru með jafnréttisáætlun
sögðu hana vera í bígerð.
Starfsmannastjóri skiptir máli
Við skoðun á fyrirtækjunum kom í Ijós að meðal flestra þeirra var
töluverður kynjamunur á meðal almennra starfsmanna og
stjórnenda. Hjá 37,70% fyrirtækja voru karlmenn 2/3 allra starfs-
manna en þegar það er borið saman við hlutföll karlmanna í
stjómunarstöðum sést að hlutföllin hafa breyst töluvert. Ef ein-
göngu kynjahlutfall stjórnenda fyrirtækjanna er skoðað kemur i
Ijós að hjá 55.74% þeirra eru karlmenn í stjómendastöðum að
2/3 hlutum. Þetta segir okkur að karlmenn eru líklegri til að vera í
stjórnendastöðum heldur en kvenfólk.
Á þessari mynd sést
munur á milli fyrirtæja án
starfsmannastjóra og
með starfsmannastjóra
og hlutföllin á milli þess
að vera með jafnréttisá-
ætlun í bígerð eða ekki.
Sú niðurstaða sem kom okkur mest á óvart var hversu mikill
munur var á milli fyrirtækja sem voru með starfsmannastjóra og
voru með jafnréttisáætlun í bígerð og þeirra sem ekki voru með
jafnréttisáætlun.
Höfundar gera sér grein fyrir því að ekki er hægt að alhæfa út
frá þeim niðurstöðum sem fram koma í skýrslunni en telja að hún
gefi samt hugmynd um raunverulega stöðu jafnréttisáætlana hjá
fyrirtækjum í landinu. Var hægt að skilja það í samtölum við for-
svarsmenn fyrirtækja sem og á forsvarsmönnum Samtaka at-
vinnulífsins að mörgum þótti 2. mgr. 13.gr. laganna óþörf. Það er
ekki okkar að dæma um hvort svo sé en af niðurstöðum okkar að
dæma er mikið verkóunnið í málefnum jafnréttis innan fyrirtækj-
anna í landinu.
Þessi stutta yfirferð er engan vegin tæmandi um niðurstöður
könnunar okkar. Að okkar mati eru jafnréttismál innan fyrirtækja
að miklu leyti ókannaður völlur sem þarf að beina athyglinni
meira að.
Ef áhugi er á að fá eintak af skýrslunni eða fá nánari upplýs-
ingar er það hægt með þvi að senda póst á mariaa@bifrost.is X
María Ágústsdóttir (lengst t.v.) ásamt hinum skýrsluhöfundunum, Pétri A.
Maack, Jóni Svan Sverrissyni, Hermanni Sigurðssyni og Óiöfu Ingu Sigurbjarts-
dóttur nemum á 2. ári í viðskiptadeild.
68 / jafnréttisáætlun / 1. tbl. / 2003 / vera