Vera - 01.02.2003, Page 57

un um hana að finna. Ég var eitt sinn í
útkalli þar sem sveitin var að störfum og
sá að þeir framkvæmdu hlutina á annan
máta en rnaður var vanur að sjá. Vík-
ingasveitin er það sem við komumst
næst því að eiga her hér á íslandi og þar
ríkir eflaust meiri agi en hjá öðrum
embættum lögreglunnar. Það heillaði
mig að fá að kanna hvernig hlutirnir
virka innan hennar, t.d. hvaða hug-
myndir eru þar ríkjandi um karl-
mennsku og kynímyndir."
Andstaða lögreglunnar við að vera
rannsökuð
En þá rakst Guðjón á fyrstu hindrunina.
Ekki fékkst samþykki ríkislögreglustjóra
til að gera slíka rannsókn í tengslum við
Víkingasveitina. Þá snéri hann sér til
lögregluumdæmis x og fékk einnig neit-
un þar. Að lokum fékk hann grænt ljós á
rannsókn hjá lögregluumdæmi y. Þetta
kom honum nokkuð á óvart: „Það var
greinilegt að nrikil andstaða er hjá lög-
reglunni gagnvart því að vera gerð að
rannsóknarefni. Þessi andstaða var ekki
bara hjá embættunum sjálfum og þeirn
sem eru þar í forsvari, heldur var líka
erfitt að fá einstaklinga innan lögreglu-
embættis y til að samþykkja viðtal, sér-
staklega eldri og reyndari lögregluþjóna.
bó svo að þetta þurfi ekki nauðsynlega
að vera merki um að lögreglan liafi eitt-
hvað að fela þá kom þessi mikla tregða
mér töluvert á óvart.“
Viðhorf gagnvart konum
Guðjón beindi sjónum sínum töluvert
að stöðu kvenna innan lögreglunnar og
viðhorfum viðmælenda sinna til henn-
ar: „Flest voru þau ánægð með aukið
hlutfall kvenna í lögreglunni, a.m.k. fé-
'agslegu hliðina. Einnig töldu þau það
vera mikilvægt að hafa konu á vaktinni
þar sem sum mál krefjast þess að kona sé
a staðnum, t.d. ef leita þarf á konu sem
hefði verið handtekin. Einnig töluðu
Þau um að þegar upp kæmu kynferðis-
afltrotamál gegn konum þá væri einfald-
ara að kona talaði við fórnarlambið. Þau
sem höfðu starfað með konu, t.d. verið á
híl saman á vöktum, höfðu ekkert við
konur að athuga sem starfsfélaga, þó
körlunum þætti hugmyndin um tvær
konur saman á bíl að vísu ekki heillandi.
Það virðist því lítið vandamál félags-
hga að karlar og konur starfi saman. Þó
eru a þessu undantekningar. Kona getur
l-d. ekki hringt í karlkyns starfsfélaga
(eða öfugt) og boðið honum nreð sér í
bíó eða eitthvað slíkt, slíkt yrði eflaust
túlkað á annan máta en þegar karl
hringir í karlkyns starfsfélaga sinn og
gerir það sama. Töluvert er hins vegar
um að stærri hópar, t.d. ein eða tvær
vaktir, fari saman út og þá mæta bæði
kæmi úti á vettvangi.
Ég spurði því karlana hvort þeir
hefðu lent í slíkri aðstöðu og hafði að-
eins einn þeirra persónulega lent í því að
honum þótti lögreglukona hafa brugðist
þegar til átaka kom. Annar hafði verið
ÍMYND HINS „VENJULEGA" LÖGREGLUMANNS HEFUR AÐ MÍNU MATI
TÖLUVERÐA MÖGULEIKA Á ÞVÍ AÐ RÚMA MEIRA EN BARA HVÍTA,
GAGNKYNHNEIGÐA KARLA.
kynin. Konurnar sem ég talaði við höfðu
þó ekki upplifað að kynferði þeirra gerði
þeim erfitt fyrir með að komast inn í
hópinn og öðlast viðurkenningu rneðal
samstarfsfélaga sinna. Ekki höfðu þær
heldur upplifað að þeim væri úthlutað
leiðinlegri, erfiðari eða
ábyrgðarminni verkefnum heldur en
starfsbræðrum sínum. Eins fannst flest-
um kvennanna að þeim væri treyst af fé-
lögum sínum, þó ein þeirra hefði lent í
því að annar lögregluþjónn hefði tekið
framfyrir hendurnar á henni í eitt skipt-
ið sem hún lenti í átökum við borgara.“
Hvað segja karlarnir?
„Karlkyns viðmælendum mínum fannst
að konur væru stundum teknar framyfir
karla, t.d. við stöðuveitingar, ekki vegna
með konu í slíkum aðstæðum en ákveð-
ið að hverfa frá frekar en að hætta á
átök, vegna þess að hann taldi sig ekki
geta reitt sig á hana ef til átaka kærni.
Hjá flestum körlunum var þetta viðhorf
því klárlega byggt á einhverju öðru en
persónulegri reynslu. Einn karlinn út-
skýrði þetta þannig að átök væru óum-
flýjanlegur hluti af starfinu og líkami
karla væri einfaldlega betur fallinn til
átaka heldur en líkami kvenna. Þegar ég
lít til baka finnst mér að ég hefði e.t.v.
átt að spyrja lögregluþjónana hvort þau
hefðu verið með karlfélaga með sér sem
hefði brugðist í átökum. Gaman hefði
verið að sjá hvort slík reynsla hefði haft
áhrif á viðhorf þeirra, eða hvort slíkt
hefði einfaldlega verið skýrt sem van-
hæfni einstaklingsins frekar en allra
hæfni lieldur vegna kynferðis. Þeir eru
því í nokkurri varnarstöðu gagnvart
konum. Karlar í lögreglunni virðast
einnig telja sig betri lögregluþjóna held-
ur en konur. Þeini þykir karlkyns líkami
henta betur til átaka, t.d. ef handtaka
þarf fólk. Þeir virðast ekki alveg tréysta
konum í slíkt. Karlarnir eru því flestir
með einn fyrirvara gagnvart kvenlög-
regluþjónum, þeir kjósa síður að vera
með konu en karl sér við hlið ef til átaka
kynbræðra hans.
Alhæfingin um að karlar séu líkam-
lega hæfari til starfsins er í raun nokkuð
furðuleg, því að í starfi mínu innan lög-
reglunnar hef ég oft rekist á konur sem
eru líkamlega mjög sterkar og með
kröftugan líkama, svo og karla sem eru
alls ekki stæltir eða líkamlega sterkir. En
það virðist sem fólk líti oft framhjá þess-
um einstaklingsmun og geri of mikið úr
þeim mun sem er á milli kynjanna. Af-
vera / karlmennska í lögreglunni / 1. tbl. / 2003 / 57