Vera - 01.02.2003, Blaðsíða 35

/ATHAFNAKONUR
Vera ræddi við Elísabetu og Kristínu,
konur tveggja tíma, báðar með munn
fyrir neðan nef og þau einkunnarorð
að enginn geri upp reikninginn, leggi
flísarnar, hlaði vegginn; nema maður
sjálfur. „Konur þurfa bara að fatta
það," segir Elísabet, „og ganga svo í
verkin."
Elísabet Finsen fæddist í Danmörku
1920 og ólst þar upp þar til hún var tíu
ára. Þá flutti fjölskyldan til íslands,
móðirin dönsk og faðinnn íslenskur.
Hann var arkitekt, Árni Finsen, sem ein-
hver kann að rnuna vegna Siglufjarðar-
kirkju, Steinahlíðar eða annarra bygg-
inga. Elísabet hafði teikniborð föður
síns sem hús þegar hún var lítil, ólst upp
undir því að eigin sögn, og var unglings-
stelpa þegar hún ákvað að verða arkitekt
líka. Fjölskyldan flutti frá Reykjavík til
Stykkishólms og þaðan aftur til Dan-
rnerkur. Þar lauk Elísabet gagnfræða-
prófi og hóf undirbúning draumsins
um húsin sín. „Á íslandi var litla vinnu
að fá fyrir pabba,“ segir Elísabet, „þetta
var 1935 og það var kreppa. Hann frétti
einhvernveginn af vinnu í Danmörku, í
Ribe þar sem hann gekk í menntaskóla
og þangað fórum við mamma til hans
þegar ég var fimmtán og yngri systir
mín. Skemmst er frá að segja að eftir
gagnfræðaskóla þótti staðbest að ég tæki
sveinspróf, til að undirbyggja arkitekt-
úrnámið. Ég var barasta stelpa og þá
þurfti sérstaklega að vanda sig. Ekki láta
hanka sig á þvi að kunna lítið til verka
eða vita fátt um hvað málin snérust. Þar
að auki var hin leiðin í arkitektinn stúd-
entspróf, það var og er hin akademíska
leið. Hún var dýrari og óhagkvæmari,
svo ég réði mig í vinnu hjá múrara í
þessum nýja heimabæ og fór í tækni-
skóla í Kolding sem tók fjóra vetur. Á
sumrin vann ég hjá múraranum, hress-
um kalli sem þorði að hugsa og taka
stelpu í læri. Ég hafði eiginlega valið
þessa iðn vegna þess að hún var léttari
líkamlega en trésmíði. I Danmörku
lögðu múrarar litla tígulsteina og verka-
menn báru hlössin. Trésmiðir hins vegar
þurftu að bisa við spýtustafla og gera allt
sjálfir. Mér finnst enn að það sé rétt fyr-
ir þá sem teikna hús eða hvaðeina að
kunna handverkið sem til þarf. Hvort
sem þeir sinna því í eigin persónu eða fá
aðra til.“
Þekkt eru dæmi um Guðmund frá
Miðdal og Ásgrím Jónsson, sem báðir
v°ru fýrirtaks handverksmenn. Það
nýttist þeim í listinni og sú spurning
hvarflar að hvort Elísabet sé listfeng.
Hún gerir lítið úr því, praktísk og hóg-
vær og ennþá fljót til svars þótt aldurinn
hafi vissulega sagt til sín. Nýlega flutti
Elísabet af heimili sínu á Þinghólsbraut,
við sjóinn í Kópavogi, á hjúkrunarheim-
ilið Sunnuhlíð í sama bæ. Hún kveðst
lítið vera fyrir föndur, eins og boðið sé á
nýja staðnum hennar, og hafi ekki feng-
ist rneira við slíkt með strákunum sín-
um fimm en gengur og gerist. En vissu-
lega hafi hún „i den tid“ unnið á teikni-
stofu og mikið gaman haft af því að nota
ímyndunaraflið til að rissa upp fyrstu
hugmyndir að byggingum. Svo hafi fín-
vinnan tekið við, útreikningar og reglu-
stikur. Þetta hafi hún auðvitað kunnað.
Einn sona hennar, ísleifur Friðriksson
járnsmiður, fylgdist með upphafi sam-
tals okkar Elísabetar og gat nú ekki stillt
sig. Hundtíkin hans, sem fær að koma
með í heimsóknir á dvalarheimilið, lá
hins vegar prúð við fætur okkar, sáiu-
hjálp að sögn Elísabetar. „Þessu nreð
listfengið er ég alveg ósammála," segir
lsleifur, „mér finnst það hafa verið ótví-
rætt hjá mönimu, og pabba raunar líka.
Hann gat horft á skip í eina mínútu og
teiknað það nákvæmlega tíu vikum
seinna. Siglingar voru enda og eru eitt
þetta var það sem mig langaði," segir El-
ísabet, „samveran við pabba hefur ef-
laust valdið mestu um það. Það var ein-
hvernveginn alltaf ljóst að ég myndi fara
þessa leið og pabbi og mamma sam-
þykktu hana - með vissum senringi 1
byrjun. Vildu frekar að ég lærði eitthvað
kvenlegra, þó að ég sjái ekki hvað er
ókvenlegt við það að sitja við borð og
teikna. Líttu bara á allar þessar konur
sem nú eru arkitektar. Kannski má segja
að handverkið sjálft sé ekki mjög kven-
legt en hver fæst um það núorðið? Svo
urðu foreldrar mínir auðvitað stolt þeg-
ar ég kláraði og fékk réttindin. Pabbi
hafði líka unnið nreð konum á teikni-
Elísabetu var boðið að
vera viðstödd þegar Krist-
ín Bjarnadóttir tók við
sveinsbréfinu í múraraiðn
í desember sl. Hér eru þær
ásamt Friðriki Andréssyni,
formanni Múrarameistara-
félags íslands.
HELST VILDI ÉG SKILA TIL UNGRA KVENNA SEM ÞETTA LESA, AÐ ÞÆR SKULI VERA
SÍNIR EIGIN HANDLANGARAR, GANGA [ VERKIN OG GERA SÉR LJÓST AÐ ÞAÐ GETUR
ENGINN BETUR FYRIR MANN."
aðaláhugamál fjölskyldunnar, fyrir utan
fjallgöngur.
Mamma var mikill göngugarpur og
getur eflaust ennþá brugðið fyrir sig
betri fæti. Það er helst heyrnin sem er
farin að bila. Annað endist ótrúlega; það
er ekki langt síðan þú múraðir eitt her-
bergið heima, mamma mín, og ég er
ekkert að gorta. Svo höfum við
bræðurnir fengið eitthvað í arf; ég er
járnsmiður og kannski svolítill lista-
maður, Hannes er innanhúsarkitekt,
Daníel skipatæknifræðingur, Árni báta-
smiður og Oddur fjallaleiðsögumaður
leggur flísar af stakri list. Svona er þetta
bara.“
Fleygði draumi og fékk að lifa annan
Það var óvenjulegt á fjórða áratugnum
að foreldrar leyfðu dætrum sínum að
fara í tækni- og iðnnám, eklci síst múr-
verk sem rnargir telja enn að sé aðeins á
færi stórra og sterkra karlmanna. „En
stofu og allan tímann séð að ég var ekki
að bauka neitt út í hött. Þetta var haust-
ið 1942 og með sveinsprófið í vasanum
hugðist ég fara í arkitektinn. Fyrst ætlaði
ég að vinna mér inn peninga og fá meiri
reynslu, svo tóku við tvö ár á arkitekta-
stofu í Holsterbro. Það stóð líka alitaf til
hjá mér að snúa aftur heim til Islands og
það gerði ég eftir þjóðhátíðarárið 1944.
Pabbi dó í lok vetrar 1945 og ég fór um
haustið að vinna hér heima. Líklega
hafði ég sent Sigurði Guðmundssyni
arkitekt bréf og hjá þeini Eiríki Einars-
syni teiknaði ég til 1948.
Þá gerðist víst dálítið merkilegt, Ég
giftist ungum og laghentum manni,
Friðrik Gísla Daníelssyni. Við vorum
bæði í Farfuglunum og áttum sameigin-
lega vini, en það var systir hans, sem ég
hitti af tilviljun við þjóðveginn undir
Esju, sem kynnti okkur. Hún sagði hon-
um að nú væri kvonfangið komið og
það stóð heima.“ Eiginmaður Elísabetar
vera / athafnakonur / 1. tbl. / 2003 / 35