Freyr - 01.04.2003, Síða 14

landið og nú er aðeins hægt að fá
slátrun á lífrænt vottuðum dilkum
í tveim sláturhúsum, báðum á
Norðurlandi. Enn kemur sér-
vinnsla ullarinnar ekki til greina
vegna þess hve magnið er lítið.
Þrátt fyrir þessa vankanta og erf-
iðleika ættu sauöíjárbændur að
huga að þeim möguleikum sem
felast í lífrænum búskap því að í
mörgu tilliti fellur íslensk sauð-
ljárrækt vel að þeim búskaparhátt-
um (6,7). Staðan myndi t.d. gjör-
breytast ef lífrænt vottuðum fjár-
búum fjölgaði í 100 sem ég tel
ekki óraunhæft markmið á allra
næstu árum.
HVAÐ GERIST Á LÍFRÆNU
SAUÐFJÁRBÚI?
Nú þegar liggur fyrir töluverð
reynsluþekking um lífrænan sauð-
fjárbúskap hér á landi sem bendir
m.a. til þess að afúrðasemi Qárins
minnki ekki við aðlögun að líf-
rænum búskaparháttum. Samt er
ekki óeðlilegt að á fyrstu árurn að-
lögunar geti orðið einhver aftur-
kippur. Því miður eru ekki til
neinar marktækar, tölulegar upp-
lýsingar, svo sem úr búreikning-
um, til að hægt sé að rannsaka
hagkvæmni lífræns sauðljárbú-
skapar. Vert er þó að minna á at-
hugun sem nemendur í Rekstrar-
fræðideild Samvinnuháskólans á
Bifröst gerðu fyrir fjórum árum
þar sem borinn var saman breyti-
legur kostnaður á lífrænum og
hefðbundnum sauðfjárbúum. Þær
niðurstöður bentu til þess að fram-
legð gæti verið meiri á lífrænt
vottuðum búum miðað við þær
forsendur sem þá voru gefnar (8).
Reikna má með að afkoman fari
batnandi eftir aðlögunarferlið sem
tekur 5 -10 ár. Gera má ráð fyrir að
við aðlögun að lífrænum sauðfjár-
búskap breytist helstu kostnaðar-
liðir og kostnaður með eftirtöld-
um hætti: (Sjá töflu 1).
Hér skiptir fóðuröflunin megin
máli því að mjög getur dregið úr
uppskeru á lífrænum túnum, eink-
um á fyrstu árum aðlögunar. Því
þarf stærri tún en í hefðbundnum
búskap nema hægt sé að bæta upp
minni túnuppskeru með engjahey-
skap (9) eða heyskap á friðuðum,
óábomum túnum. Langtímarann-
sóknir erlendis sýna að með batn-
andi jarðvegsfrjósemi vegna líf-
rænnar ræktunar verði sprettan þó
sambærileg og við hefðbundna
ræktun, einkum þegar belgjurta-
rækt eykst (4, 10). Þá bendir
reynsla lífrænna bænda hérlendis
til hins sama svo og langtímatil-
raunir með búfjáráburð á tún (11,
12). Hvað endurræktun varðar er
hún, samkvæmt sáðskiptaáætlun,
eftir aðstæðum á hverri jörð. A líf-
rænum sauðfjárbúum yrði einkum
um grænfóðurrækt til haustbeitar
að ræða, í sumum tilvikum bygg-
rækt og jafnvel matjurtarækt þar
sem skilyrði em til slíks. Mikla
áherslu verður að leggja á há-
marksnýtingu alls búfjáráburðar
sem til fellur á jörðinni, m.a. með
safnhaugagerð, niðurfellingu
áburðar og réttu vali á dreifmgar-
tíma.
Hvers konar fjárbú koma
HELST TIL GREINA?
Aður en lengra er haldið þarf að
hafa í huga að aðstæður til lífræns
sauðfjárbúskapar em mjög mis-
munandi eftir jörðum og samsetn-
ingu búa. Á þetta bendi ég ræki-
lega þegar leitað er ráða hjá mér
um þessi efni. Sérstaklega þarf að
huga að fóðuröflun og beitilönd-
um, féð þarf allt að vera merkt og
skýrslufært og bóndinn þarf að
vera reiðubúinn að gera samning
við vottunarstofú samkvæmt að-
lögunaráætlun. Ljóst er að ein-
göngu vel rekin bú á jörðum sem
uppfylla ákveðnar kröfur til land-
gæða geta farið í líffæna aðlögun.
Hér er gerð tilraun til að setja
fram flokkun á ijárbúum með til-
liti til möguleika á lífrænum bú-
skap að gefnum ofangreindum
forsendum. Þar sem öflun vottaðs
vetrarfóðurs er mjög takmarkandi
þáttur er honum gefið mikið vægi
við neðangreinda flokkun. Miðað
er við að búfjáráburður sé helsti
áburðurinn í túnræktinni þar sem
áburður á borð við fiskimjöl er
hvorki hentugur né hagkvæmur
kostur til slíkra nota. Ábendingar
um búfjáráburð miðast fyrst og
ffemst við sauðatað, hrossatað og
kúamykju og eru einkum byggðar
á upplýsingum í HANDBÓK
BÆNDA 2003 og ritsmíðum nr.
13, 14 og 15 í tilvísanaskránni.
(Sjá töflu 2).
Svo sem hér hefúr komið fram
eru möguleikar á lífrænum sauð-
ijárbúskap mestir á smærri fjárbú-
um og á fjárbúum í blönduðum
búskap. Hér er því um að ræða
valkost sem vert er að huga að við
Tafla 1.
Kostnaðarliðir Kostnaður
1. Tilbúinn áburður - enginn
2. Lífrænn áburður - meiri, eykst a.m.k. tímabundið
3. Fóöurbætir - svipaður eða minna vegna seinni burðar
4. Endurræktun - eykst; aðlögun, sáðskipti
5. Dýralækniskostnaður - minnkar
6. Lyfjakostnaður - minnkar
7. Beitarkostnaður - svipaður
8. Girðingar - svipaöur eöa eykst
9. Vélakostnaður - eykst, einkum við heyskap
10. Húsakostur - svipaður eða meiri ef breytingar
11. Vottunarkostnaður - nýr kostnaðarliður
114 - Freyr 3/2003