Freyr - 01.10.2004, Blaðsíða 38

Jeppinn, afurð stríðsátaka, aðlagaður raunveruleika og þörfum friðsamra
íslenskra bænda, var um tima notadrjúgur við heyskap og önnur búverk.
Hér ýtir Guðmundur Þorsteinsson i Efri-Hrepp þurrheyi á vagn með jeppa
sinum. Veitið ekilshúsinu athygli en yfirbygging jeppanna varó umtalsverður
iðnaður hérlendis um árabil. (Ljósm.: Óiafur Guðmundsson. Myndasafn
Verkfæranefndar/Búvéiasafnið).
þar sem jarðrækt og eigin fóður-
öflun er stunduð, er dráttarvélin
miðpunktur vélvæðingarinnar. En
hvemig varð hún það og í hverju
heftir hún einkum breyst?
Að sumu leyti hefur dráttarvélin
sáralítið breyst í gerð sinni frá því
þær fyrstu komu til landsins fyrir
tæplega 90 árum: Hún gengur enn
á fjórum hjólum, framhjólin gefa
enn stefnuna og em sem fyrr ögn
minni en afturhjólin. Ekill situr
enn á sama stað hátt og aftanvert á
dráttarvélinni og handleikur stýris-
hjólið. Að öðm leyti er vart um
þekkjanlega vél að ræða: Fyrstu
vélarnar voru ýmist einhæfar
dráttarvélar, er leystu hestana af
hólmi við drátt jarðvinnslutækj-
anna, sem til voru fýrir, ellegar
sérhæfðar ræktunarvélar eins og
þúfnabaninn.
í lok seinni heimsstyrjaldarinn-
ar varð hins vegar hvað mesta
breytingin: Til landsins komu létt-
ar og liprar dráttarvélar á gúmmí-
hjólum sem sinnt gátu mjög fjöl-
breyttum hlutverkum: Léttari
jarðvinnslu, slætti og margs konar
heyvinnu, flutningum og fleim.
Kaupverð vélanna var við hæfi
einstakra bænda og til varð hug-
takið heimilisdráttarvél. Þótt al-
gengt væri áfram að bændur, tveir
eða fleiri sameinuðust um kaup og
notkun þessara véla, gerðist nú
einkaeign þeirra algeng: Þannig
má segja að einkavélvæðing bú-
anna hafí nú komið til sögu.
Kaupvilji bænda var nægur, en
gjaldeyrisskortur var tilfínnanleg-
ur þótt Marshall-aðstoðin banda-
ríska bætti úr brýnni þörf. Hluti
hennar var nýttur til tæknivæðing-
ar landbúnaðarins einkum á ámn-
um 1949-1953, svo sem tækniað-
stoðar, til kaupa á vélum og tækj-
um og til byggingar Áburðarverk-
smiðjunnar í Gufunesi.
En um þetta leyti gerðist fleira.
Bandaríkjaher hafði hlutast til um
smíði farartækis er hentaði vel til
Annáll Freys
Skurðgrafa
Landbúnaðarráðherra hefir falið Árna G. Eylands að
annast um kaup á skurðgröfu, er komin verði til landsins
fyrir næsta vor, ef þess er nokkur kostur. Afráðið er að
kaupa gröfuna frá Englandi og mun skrifstofa S. í. S. í
Leith veita nauðsynlega aðstoð við kaupin. Grafa þessi
verður af þeirri gerð er gengur á skriðbeltum og grefur
með svokallaðri draglínuskóflu (Dragline Scoop). Er það
sama gerð og sagt var frá í desemberblaði Freys 1939.
Vélin vegur 7 1A - 8 smálestir.
Gera má ráð fyrir að grafa af þessari gerð henti bezt til
þess að grafa framræsluskurði vegna túnræktar, þar sem
um mikla framræslu er að ræða. T.d. er mikið verkefni fyr-
ir hendi fyrir slíka gröfu, ef ráðist verður í að ræsa fram
mýrarnar undir Ingólfsfjalli í Ölvesi samkvæmt því, sem
fyrir hugað er í lögum um landnám ríkisins, er samþykkt
voru á síðasta Alþingi. Vafalaust má einnig hafa mikil not
af slíkri skurðgröfu við framræslu engja, þar sem ekki eru
fen eða foræði. En hin hallaminnstu og blautustu engja-
lönd, sem bíða framræslu, verða sennilega ekki næst,
svo vel sé, nema með flotgröfum, af svipaðri gerð og
gröfu þeirri sem nú er að vinna i Ölvesforunum í Árnes-
sýslu. Sú grafa var áður notuð í Safamýri og í Skagafirði.
Flotgrafan í Ölvesinu á óunnið að minnsta kosti tveggja
ára starf á þeim stað. Vantar því tilfinnanlega aðra flot-
gröfu til notkunar norðanlands, t.d. við framræslu Staðar-
byggðarmýra í Eyjafirði.
Er í ráði að hefja þar framkvæmdir undir eins og úr
ræðst með tæki til þess. í Mývatnssveit bíður einnig mik-
ið verkefni, að ræsa fram Framengjar.
Freyr 1941, bls. 155.
138 - Freyr 7-8/2004