Freyr - 01.10.2004, Blaðsíða 71

Kristjánsson og Kristinn Jóns-
son, fræ á Sámsstöðum, Geitas-
andi og í Gunnarsholti. Seinustu
árin var það gert í samvinnu við
Tilraunastöðina á Korpu, sem
síðan hefur tekið við starfsem-
inni. Árið 1985 voru fræræktar-
akramir t.d. 44 hektarar. Þar var
ræktað fræ af túnvingli, bering-
spunti, vallarsveifgrasi og snar-
rótarpunti. Auk þess var fræi
safnað hér og þar af beringspunti,
rauðsmára, túnvingli og umfeðm-
ingi.
Girðingar
í Jónsbók (frá 1281) var lögleitt
að hver búandi ætti að gera garð
um tún sitt. Þessum lögum hefur
vafalaust ekki verið framfylgt.
Með þúfnatilskipuninni frá 1776
vom bændur einnig skyldaðir til
að hlaða garða um tún sín. Hall-
dór Stefánsson telur að um alda-
mótin 1900 hafi túngarðar verið í
kringum helming túna, en þá voru
vírgirðingar nær óþekktar á Is-
landi.
Fram á tuttugustu öld vom tún-
garðar eða jafnvel vörsluskurðir
notaðir til að verja tún fyrir búfé
þó að harðsnúnar túnrollur eða
geitur hafi varla borið mikla virð-
ingu fyrir slíkum túnvörnum.
Víða vom tún alveg óvarin, a.m.k.
á síðari öldum. Þess vegna vom
böm eða unglingar, með hunda
sér til halds og trausts, látin vaka
yfir túnunum að vorinu til að verja
þau fyrir búpeningi.
Á síðari hluta 19. aldar fóm
Bandaríkjamenn að framleiða
tenntan vírþráð og girða með hon-
um. íslendingar munu hafa farið
að flytja gaddavir inn til reynslu
fyrir aldamótin 1900. Fyrst er get-
ið um gaddavírsgirðingu í hag-
skýrslum 1901, samtals 552 metr-
ar að lengd. Fimm ámm síðar
vom girtir 135 kílómetrar, þannig
að bændur á íslandi hafa tekið
þessari nýjung tveim höndum. I
upphafi töldu nokkrir gaddavím-
um flest til foráttu. Þvi var lýst í
blöðum hvemig gaddamir mundu
holrífa og pína búpeninginn. Deil-
umar hjöðnuðu fljótlega, þegar
reynsla fékkst á gaddavírsgirðing-
amar.
Háspenntar rafmagnsgirðingar
hafa frá því um 1980 orðið æ al-
gengari. I stað harðviðarstaura,
sem upphaflega vom notaðir, em
nú notaðir innlendir staurar sem
steyptir em úr úrgangsplasti. Þeir
hafa reynst vel.
Framræsla, jarðvinnsla og ill-
gresi
Hinir stóru skurðir Skeiða- og
Flóaáveitna vom grafnir með risa-
stórri skurðgröfu. Fyrsta skurð-
grafan, sem unnt var að nota við
framræslu mýra á einstökum býl-
um, kom 1942. Jafnframt því sem
Fyrir nokkrum árum gerði Al-
þingi ályktun um að í Sjónvarpinu
yrðu þættir um íslenskt mál til að
hamla gegn enskum áhrifum á
tunguna. Þessi ályktun varð Jó-
hanni Hannessyni, fyrrverandi
skólameistara á Laugarvatni, til-
efni að eftirfarandi limru:
farið var að grafa opna skurði í
mýrar hófst gerð lokræsa sem
tengjast skurðunum. Með notkun
lokræsa er unnt að fá stærri sam-
felldar túnspildur. Á íslandi hafa
lokræsi verið grafin síðan um
aldamótin 1900. Mest var gert af
hnausræsum, sem grafin voru
með stunguskóflu og lokræsa-
spaða. Einnig voru gerð grjótræsi,
þar sem grjót var sett í ræsisbotn-
inn og ræsinu lokað með jarða-
vegi. Á árunum 1929-1939 voru
árlega grafnir 38-75 km af hnaus-
ræsum og 15-29 km af grjótræs-
um.
Menn dreymdi um að gera mýr-
ar og móa að nytjalandi. Guð-
mundur Friðjónsson, skáld á
Sandi orti um það kvæði sem les-
ið var upp á aðalfundi Ræktunar-
félags Norðurlands árið 1905. Þar
segir meðal annars:
I orðfæri íslenskra barna
er enskan að verða að kjarna.
Því vill Alþingi telja
að verði að velja
milli v-a-a-á og hvað er atarna.
12. tbl. 1982.
Altalað á kaffistofunni
Freyr 7-8/2004 - 71 |