Freyr - 01.10.2004, Blaðsíða 83

* Bændur fóru að girða tún sín,
aðallega með gaddavír.
* Gróðrarstöðvar voru stofnaðar
í Reykjavík 1901 og á Akureyri
og Eiðum og gerðu þær tún-
ræktartilraunir.
1921-1945 var tímabil hestaverk-
færa við áburðardreifingu og hey-
skap.
* Nokkrar allstórar dráttavélar
komu í sveitimar, sem hentuðu
til jarðvinnslu og gerðu bænd-
um kleift að slétta og stækka
túnin.
* Handverfæri vom notuð við
skurðgröft og lokræsagerð.
* Sáðsléttur urðu ráðandi og í
þær var sáð erlendum tegund-
um og yrkjum grasa, svo sem
vallarfoxgrasi, háliðagrasi,
vallarsveifgrasi og túnvingli.
Sumir bændur sáðu hvitsmára.
* Bændur lærðu smám saman að
nota tilbúinn áburð.
* Tilraunastöð í jarðrækt var
stofnuð á Sámsstöðum 1927,
sem tók við af Gróðrarstöðinni í
Reykjavík. Hún var lögð niður
1993. Búnaðardeild Atvinnu-
deildar Háskólans var stofnuð
1937. Hún var lögð niður 1965.
Tilraunastöðvar í jarðrækt vom
stofnaðar á Reykhólum og Haf-
ursá og seinna á Skriðuklaustri
1947 og lagðar niður 1990.
1946-1965 var timabil léttra
heimilisdráttarvéla sem beitt var
fyrir vagna og heyvinnutæki.
* Mýrar vom ræstar fram með
skurðgröfum og lokræsaplóg-
um. Flögin vom jöfnuð með
jarðýtum.
* Túnin stækkuðu mikið.
* I nýræktir er mest sáð vallar-
foxgrasi, vallarsveifgrasi og
túnvingli.
* Notkun tilbúins áburðar varð
almenn. Honum var dreift með
kast - eða þyrildreifumm.
* Algeng tæki við heyskap voru
greiðusláttuvélar og hjólmúga-
vélar.
* Farið var að beita kúm og fé á
tún strax að vori og bata slátur-
fé á túnum á haustin.
* Áburðarverksmiðja tók til
starfa í Gufunesi 1954.
* Rannsóknastofnun landbúnað-
arins var stofnuð 1965 í stað
Búnaðardeildar Atvinnudeildar
Háskólans og farið var að gera
jarðræktartilraunir á Korpu
1960 og tilraunastarfsemi á
Hvanneyri aukin 1955.
1966-1970 vom hin svokölluðu
kalár þegar tún um allt land kól.
* Megin orsök kals var talin vera
langvarandi svellalög.
* Mikil umræða var um kalþol
gróðurs og áhrif stórra
skammta af köfnunarefhisáburði
og /eða súrs jarðvegs á kal.
* I kalskellum var áberandi
varpasveifgras, knjáliðagras og
haugarfi.
1971-1980 stækkuðu túnin og
vélaeign bænda jókst.
* Vegna ótta við kal voru tún-
sléttur á mýrarjarðvegi kýfðar
til að forðast svell á túnum.
* Um 90% af árlegum heyfeng
var þurrkaður.
* Mest voru notaðar grasfræ-
blöndur með vallarfoxgrasi,
vallarsveifgrasi og túnvingli.
* Sláttuþyrlur, heyþyrlur, hey-
hleðsluvagnar og heybindivél-
ar vom þær heyvinnuvélar sem
breiddust mest út.
* Dráttarvélarnar stækkuð og
urðu þyngri.
* Tilraunastöðin á Akureyri var
flutt að Möðruvöllum 1974.
1981-2000 varð heyrúllutæknin
smám saman ríkjandi aðferð við
heyskap.
* Um aldamótin var 75-80%
heyforða landsmanna hjúpaður
i plasti.
* I nýræktir var aðallega sáð
vallarfoxgrasi og vallarsveif-
grasi.
* Heyskapar var stundaður með
stómm og aflmiklum dráttar-
vélum, enda vora öll tæki við
heyskap þung.
* Vegna aukinnar komræktar hafa
sáðskipti aukist, þess vegna em
túnin oftar unnin upp.
Höfundur þakkar þeim mörgu
sem veittu upplýsingar um sögu
túnrœktar. Sérstaklega þakkar
hann Matthíasi Eggertssyni, rit-
stjóra Freys, og Jónasi Jónssyni,
fyrrverandi búnaðarmálastjóra.
Þessir aðilar bera þó ekki ábyrgð
á missögnum sem kunna að vera í
greininni. Lengri útgáfa afþessari
grein birtist á vefsíðunni
www.landbunadur.is á netinu, þar
er listi yfir þœr tegundir grasa og
belgjurta sem hafa verið reyndar í
tilraunum á Islandi og heimilda-
listi sem ekki fylgir þessari grein
vegna þess hve langur hann er. -
Altalað á kaffistofunni
Kynlegur kvistur
Gísli Gíslason á Uppsölum í
Selárdal varð landskunnur á
einu kvöldi eftir að viðtal Ómars
Ragnarssonar, fréttamanns, við
hann birtist í sjónvarpinu um
síðustu jól. Ómar kynntist Gísla
fyrst þannig að fyrir nokkrum
árum flaug hann með Árna
Johnsen, blaðamann, vesturog
Árni átti þá viðtal við Gísla,
sem birtist í Morgunblaðinu.
Eftir þá heimsókn Árna hitti
Gísli nágranna sinn og sagði
við hann:
,,Það kom hingað kynlegur
kvistur. Hann sagðist vera blaða-
maður. Hann er nú ekki alveg
eins og við hin.
22. tbl. 1982.
Freyr 7-8/2004 - 83 |