Freyr - 01.10.2004, Blaðsíða 42

þaksléttunnar, m.a. fyrir hvatn-
ingu og kennslu Guðmundar Ól-
afssonar á Fitjum í Skorradal,
Torfa í Ólafsdal og ýmissa fleiri.
Þegar búið var að rista hina seigu
grasrót ofanaf mátti vel plægja og
vinna jarðveginn með erlendum
akurplógum, en einhæf plæging
meira og minna gróins svarðar
tókst oft miður.
Græðisléttan átti sér ýmsa for-
mælendur á þriðja áratugnum.
Þeim þótti óskynsamlegt að venda
grasrótinni við með plægingu og
jarða þannig meginhluta næring-
arefnanna. Þeir vildu líka halda í
íslensku túngrösin en færa þeim
áburð auk þess að losa og slétta
jarðveginn. Þúfnabaninn sæli var
einmitt hin dæmigerða græði-
sléttugerðar-vél og féll því vel að
kröfum sinnar tíðar. Lúðvík Jóns-
son búfræðikandídat hannaði sér-
stök herfí til þess að mæta þessum
kröfum, rótherfí og saxherfi, er
nota skyldi til skiptis við jarð-
vinnsluna, byggð á þeirri hug-
mynd að halda innlendu fóður-
grösunum við og fella næringar-
efni svarðarlagsins ekki of djúpt.
En aldrei féll plógurinn með
öllu í gleymsku þótt önnur verk-
færi nytu vinsældanna, svo sem
bíldherfi, síðar nefnd hnífa-/hank-
móherfí, rótherfí, að ekki sé
gleymt diskaherfinu sem senni-
lega er j afnvinsælasta jarðvinnslu-
tæki tuttugustu aldar. Það var til í
öllum stærðum allt frá sex diska
herfí fyrir tvo hesta og upp í marg-
diska erði sem ekki dugir minna
en á annað hundrað hestöfl til að
knýja. Að sumu leyti gekk diska-
herfið í plógs stað enda vinnu-
brögðin ekki óáþekk þegar grannt
er skoðað: Svörðurinn ristur sund-
ur og honum velt við að meira eða
minna leyti.
Þáttur áburðarins er hluti jarð-
vinnslunnar - að skila jörðinni
aftur hluta þeirra næringarefna er
frá henni voru tekin. Aburðarhús
og -kjallarar urðu hluti hinna nýju
gripahúsa steinsteypualdar. Um-
hirða búfjáráburðar batnaði enda
bændur hvattir til þess með ýms-
um ráðum, m.a. jarðabótafram-
lögum. Nýræktimar fengu mikið
af ársburði undan gripunum og
tryggði það góða nýtingu áburðar-
efnanna. Ólikar véltæknikröfur
hlands og hins fasta hluta bútjár-
áburðarins, ásamt tiltölulega hag-
stæðu verði á tilbúnum áburði,
leiddu þó til nokkurs hirðuleysis
um meðferð þessarar auðlindar
búanna á sjötta en einkum sjöunda
aldartugnum er dró úr nýrækt.
Laust fyrir 1970 komu haugsugur
Annáll Freys
Um súrheysverkun
Það er kunnugra en frá þurfi að segja, hve áríðandi er
fyrir bóndann, að fá velverkað hey með sem minstum til-
kostnaði. En til þess að það geti orðið, er nauðsynlegt að
kunna að verka súrhey.
Ekki svo að skilja, að ég ætli mér að fara að kenna
bændum að súrsa hey, heldur er meining mín með línum
þessum sú, að gjöra mönnum kunnugt, hvernig aðgerð
þessi hefir reynst mér.
Vorið 1906 gróf eg súrheysgryfju, sem er 6 áln. á
lengd, 5 áln. á breidd og 4!4 á dýpt, veggirnir eru boga-
dregnir, svo líkist sporöskju í lögun.
Sama sumarið lét ég í gryfjuna frá 22. - 25. júlí, 40
hesta af nýslegnri og blautri stör, og jafnmikið af nýrri og
grasþurri töðu, eða alls 80 hesta. Störin var látin undir, en
taðan ofaná. Alt var þetta troðið vel, sérstaklega þó tað-
an, því þegar hækkaði í gryfjunni lét ég 2 hesta troða
heyið. Þegar þetta hey var komið í gryfjuna, var hún orð-
in full upp á veggbrúnir og var heyið hæst í miðjunni. Svo
liðu 3 dagar þá var heyið sigið um % alin í gryfjunni, og
dálítill hiti kom I það; því miður hafði ég ekki súrheysmæli
og get þessvegna ekki sagt um hve hitinn var mikill. - Þó
lét eg á ný 8-10 hesta af nýslegnri töðu ofan á heyið í
gryfjunni, svo hún varð full, þakti yfir með torfi og fergdi
með mold, sem var töluvert blönduð sandi, moldin var á
þykt 13A alin.
Um haustið 15. okt. tók eg á súrheyinu og hafði það
sigið 1 !4 alin. Tók eg þá alla moldina ofan af heyinu og
refti svo yfir með trjávið og þakti með tvöföldu torfþaki.
Súrheyið sýndist vera óskemt og mjög vel verkað.
Skilyrði til þess að súrhey geti fengið góða verkun eru
að mínu áliti þessi:
1. Að súrheysgryfjan sé hlaðin upp úr grjóti og sement-
uð innan svo hún verði vel slétt. Hún þarf að vera
sporöskjulöguð og með lokræsi til að fyrirþyggja að
neðangönguvatn skemmi heyið.
2. Að heyið sé troðið svo vel sem unt er og helzt með því
að láta 2 hesta gera það.
3. Að gryfjan taki ekki minna en 70-80 hesta af grasþurri
töðu.
4. Að haft sé nægilegt farg á heyinu, sem sé 150 pd. á
ferfeti hverju. Eftir því sem gryfjan er dýpri, þarf minna
farg.
5. Að heyið sé grasþurt og nýslegið, þegar það er látið í
gryfjuna.
Ef þessum reglum er nákvæmlega fylgt, þá lít eg svo
á, að súrheysverkun þurfi aldrei að mistakast.
Þó er ýmislegt fleira, sem mætti benda á t.d. þegar
moldin - fargið - sígur, er nauðsynlegt að moka mold ofan
á, svo dálítil hæð verði jafnan í miðjunni.
Gott er að dreifa þurru heyi - gömlu - undir á gryfju-
botninn og ofan á heyið undir þakið, svo sem bagga í
hvern stað.
Einnig er gott að salta heyið litið eitt og sá því helzt út
við veggina.
Áríðandi er að gryfjan sé á hentugum stað, og helzt á
hæð, svo að vatn komist ekki að henni.
Hofi á Höfðaströnd í febrúar 1910.
Hjálmar Þorgilsson.
Freyr 1910, bls. 92-94.
142 - Freyr 7-8/2004