Freyr - 01.10.2004, Blaðsíða 65

plöntum á íslandi 2003 stendur:
„Beringspuntur er með veikt rót-
arkerfi fyrstu árin og opinn svörð.
Hann þolir illa beit og frostlyft-
ingu. Hann hentar best í hreinrækt
í sand- og mýrarjarðvegi og er
mjög vetrarþolinn". Fram til alda-
mótanna 2000 voru gerðar um 25
tilraunir hér og þar um Island þar
sem beringspuntur var borinn
saman við önnur nytjagrös. Alls
konar ræktunartilraunir hafa verið
gerðar með beringspuntinn, svo
sem með kynbætur, frærækt,
sláttutíma, áburðartíma, efna-
magn í uppskeru, mælingu á
svellþoli o.fl.
Háliðagras er notað sem tún-
gras í ijalllendi Mið-Evrópu og í
Kanada þar sem það gefur góða
beit bæði vor og haust. Nú er há-
liðagras lítið notað í túnrækt á
Norðurlöndum nema helst í Finn-
landi og á íslandi. Árin 1901 og
1903 var farið að reyna háliðagras
í Gróðrarstöðvunum í Reykjavík
og á Akureyri. Uppskera af há-
liðagrasi hefur verið borin saman
við uppskeru annarra túngrasa í
um 15 tilraunum.
Háliðagras byrjar að spretta
snemma vors og sprettur úr sér
fyrr en önnur grös. Það gefur
sæmilegt fóður sé það slegið
snemma. Grasið vex vel á raklend-
um túnum. Um aldamótin 2000 er
lítið um að háliðagrasi sé sáð í ný-
ræktir en það er víða í túnum.
Túnvingull hefúr frá fomu fari
vaxið um allt nyrðra tempraða-
beltið, frá íjöru til íjalls. Þó er
ekki vitað hvort túnvingull óx á
íslandi þegar landnámsmenn
komu, en nú er hann algengur um
allt land. Á Islandi eru til tvær teg-
undir af túnvingli og af hvorri
þeirra eru margar ólíkar gerðir. I
gömlum þurrlendum túnum getur
hann verið ríkjandi. Vinsældir
túnvinguls sem fóðurjurtar döluðu
eftir því sem leið á 20. öldina, að-
allega vegna þess hve skepnur láta
illa við honum. Það hafa verið
reynd um 90 yrki og staðbrigði af
túnvingli á Islandi. Sum af þeim
hafa eingöngu verið ætluð fýrir
grasfleti svo sem íþróttavelli.
Túnvingull er töluvert notaður í
skrúðgarða og íþróttavelli, enda
þolir hann traðk betur en flestar
aðrar grastegundir. Tilraunir með
mismunandi staðbrigði eða yrki
hófúst á Akureyri 1899. Túnving-
ull vex vel í sandjarðvegi og er
því notaður til landgræðslu, t.d.
sem eftirfari melgresis. Hann var
meðal fýrstu háplantna sem námu
land í Surtsey.
Vallarfoxgras. Magnús Steph-
ensen minnist á vallarfoxgras í
Klausturpóstinum árið 1820, lík-
lega fyrstur Islendinga til að geta
um það á prenti. Hann nefnir það
rottuhala, sem er þýðing á gömlu
dönsku nafni engrottehale. Guð-
mundur Hjaltason skrifað í Norð-
urfara 1881 að hann hafí séð
rottuhala að Barkarstöðum í
Fljótshlíð. Stefán Stefánsson
skrifaði í Flóru Islands, sem kom
út 1901, að vallarfoxgras sé
sjaldgæft en fínnist í túnum í
flestum landshlutum. Þóroddur
Sveinsson telur líklegt að bæði
vallarfoxgras og háliðagras hafi
borist til íslands með landnáms-
mönnum, en það er erfltt að
sanna eða afsanna.
Boilleau barón á Hvítárvöllum í
Borgarfirði lét sá vallarfoxgrasi
árið 1898. Alls hafa verið gerðar
tilraunir með um 130 yrki og stað-
brigði af vallarfoxgrasi á Islandi,
einkum á seinni hluta 20. aldar.
Þar að auki hefur fjöldi tilrauna
verið gerður með að bera saman
vallarfoxgras við önnur grös. Tvö
íslensk yrki hafa verið á markaði:
Korpa var ræktuð upp af plöntum
sem Sturla Friðriksson safnaði í
Ólafsdal og víðar í Dalasýslu.
Korpa kom á markað 1970. Adda
sem komið er af úrvali af plöntum
sem Þorsteinn Tómasson safnaði
á mýrlendum kaltúnum í Borgar-
fírði. Adda kom á markað árið
1982.
Vallarsveifgras vex villt í Evr-
ópu, Asíu og Norður-Ameríku og
er mjög útbreitt. Steindór Stein-
dórsson hefúr varpað fram þeirri
tilgátu að vallarsveifgras hafi flust
til íslands eftir landnám. Á fyrri
hluta 20. aldar var farið að flytja
inn fræ af vallarsveifgrasi. Sam-
kvæmt rannsóknum Guðna Þor-
valdssonar þekur vallarsveifgras,
bæði af innlendum og erlendum
uppruna, stærra svæði af túnum
landsins en nokkur önnur jurt. Um
það segir Guðni: „Oft má þekkja
innlenda vallarsveifgrasið frá því
sem var sáð. Liturinn er dekkri og
blöðin breiðari.“
Vallarsveifgrasi er sjaldan sáð
einu sér heldur með öðrum grös-
um, t.d. vallarfoxgrasi eða belg-
jurtum. Það vex illa í þurrum
sandjarðvegi. Grasið þolir nokk-
uð vel traðk og er þess vegna
Altalað á kaffistofunni
Alllangt er um liði síðan eftirfar-
andi atvik átti að hafa gerst.
Nemendum Bændaskólans á
Hvanneyri hafði verið boðið á
samkomu, ásamt með dömum.
Til að leysa úr því, hringdi fulltrúi
nemenda í Húsmæðraskólann á
Varmalandi og bauð 20 náms-
meyjum á samkomuna. Skólstýr-
an tók jákvætt í þá málaleitan og
kvaðst mundu leyfa 20 siðprúð-
ustu námsmeyjunum að fara.
Þetta var ekki sú lausn máls-
ins, sem fulltrúi Hvanneyringa
hafði hugsað sér besta og því
vildi hann láta reyna frekar á
samningaleiðina og spurði:
Gætum við ekki heldur fengið
tíu af hvorum?
14. tbl. 1981.
Freyr 7-8/2004 - 65 |