Freyr - 01.10.2004, Blaðsíða 80

skammta á tún eftir seldum áburði
og dró frá áætlað magn í garða,
nýræktir og á úthaga. Niðurstaðan
var sú að borið væri á 105 kg/ha
af köfnunarefni eða 12% minna
en ráðlagt var það ár, sama magn
af fosfór og ráðlagt var og 16
kg/ha kalí sem var um 60% minna
en ráðlagt var. Jóhannes Sigvalda-
son gerði úttekt á áburðamotkun-
inni árið 1994 og skrifaði: „ Upp
úr 1960 er notkun köfnunarefnis-
áburðar orðin rösk 100 kg N á ha
og hefur haldist á því róli síðan. -
Stuttu eftir 1960 var áburðamotk-
un einstakra bænda orðin allmiklu
meiri - jafnvel allt að 200 kg N á
hektara. Niðurstaða tilrauna, sem
sýndu lítinn uppskemauka fyrir
svo stóra skammta og þar að auki
meiri líkur á kali, var komið á
framfæri við bændur og leiddi það
til þess að þessari miklu áburðar-
notkun var hætt og undanfarinn
aldartjórðung hefur köfnunarefn-
isnotkun verið nokkuð stöðug eða
100-120 kg/ha af köfnunarefhi.“
Jóhannes telur að notkun á fosfór
á gömul tún sé óþarflega mikil.
Um það sagði hann: „A öll tún 10
ára og eldri a.m.k., en þau em nú
(1994) um 90% allra túna, ætti að
bera á fosfór sem ekki er miklu
meiri en það sem fjarlægt er með
uppskeru. Þetta gæti verið við
meðaluppskeru 12-15 kg P á ha.“
Vegna mismunandi skoðana á fos-
fórþörf túna hafa verið allmiklar
sveiflur á ráðlögðu fosfórmagni.
Þegar Jóhannes Sigvaldason hóf
störf á Norðurlandi árið 1964, var
honum bent á tún sem spmttu mjög
illa. Hann gerði athuganir á nokkr-
um þessara túna og sá að uppskera
jókst mikið ef brennisteinsáburður
var notaður. Þetta varð til þess að
bændur fóm að bera brennistein á
tún, að minnsta kosti í þeim hémð-
um þar sem úrkoma er að öðm
jöfhu lítil. Með úrkomu hefur bor-
ist töluverður brennisteinn úr verk-
smiðjum í nálægum löndum.
Arið 1924 var farið að gera til-
raunir með hvenær best hentaði að
bera tilbúinn áburð á og hafa síð-
an verið gerðar um 80 slíkar til-
raunir. Þetta er stöðugt viðfangs-
efni tilraunastarfseminnar. I sam-
ræmi við niðurstöður tilrauna hafa
bændur aðallega borið tilbúinn
áburð á að vorinu. Um miðja tutt-
ugustu öld vom gerðar margar til-
raunir með að bera á milli slátta.
Niðurstöður vom misvísandi og
virtust háðar mismunandi aðstæð-
um.
Bandariskur líffræðingur, Rac-
hel Carson, skrifaði eina af kunn-
ustu bókum tuttugustu aldarinnar,
Annáll Freys
Ávarp
Stjórn Búnaðarfélags islands hefir ákveðið að þetta
blað Freys verði gefið út til þess fyrst og fremst að hvetja
bændur til þess að sýna fulla gætni, þegar þeir setja á
hey sín í haust. Eðlilegt er að þeirri spurningu sé varpað
fram: Er þessa nokkur þörf? Eru íslenzkir bændur ekki
þess albúnir að mæta hvaða vetri sem er. Hafa þeir ekki
nægan fóðurforða, þótt veturinn sýni sig í almætti sínu?
Því miður verður að svara þessu neitandi. íslenzkir
bændur eru um of berskjaldaðir í þessu efni. Höfuð-
skylda hvers bónda, bændastéttarinnar sem heildar og
þjóðfélagsins alls, er að tryggja búféð gegn fóðurskorti
og vanfóðrun. Búnaðarfélag Islands telur að svo sé enn
áfátt í þessu efni, að mikil þörf sé að áminna bændur
rækilega nú í haust um fulla gætni í þessum efnum.
Þorvaldur Thoroddsen hefir í riti sínu “Árferði á íslandi í
þúsund ár” dregið saman það, sem vitað verður um árferði,
afkomu búpenings o.fl., frá því að land byggðist og til loka
19. aldar. Þessi árferðisannáll færir ómótmælanleg rök að
því, að til loka 19. aldar mátti það því nærteljastárlegurvið-
burður að fjárfellir yrði í einhverjum héruöum landsins. í
hörðustu vetrum féll búfé meira og minna um allt land, en í
flestum árum féll fénaður í einhverjum héruðum.
Hvernig er svo ástatt í þessum efnum þau hartnær 40
ár, sem af eru 20. öldinni? Sú saga skal ekki rakin hér. En
það er alkunna, og vita allir, sem nokkuð hafa fylgzt með
þessu, að stórfelldur fóðurskortur hefir orðið oft þennan
tíma. Nægir í því efni að nefna ár eins og 1906, 1910,
1914, 1920, 1926 og 1936 og fleiri ár mætti nefna, þar
sem vanfóðrunar- og fóðurskorts hefir gætt. Árferði frá
aldamótum til 1920 var sæmilega hagstætt, þótt allmörg
hörð ár kæmu öðru hvoru, en veruleg hafísár voru fá. En
frá 1920 verður að teljast samfelldur góðæriskafli. Hafís
hefir tæplega gert vart við sig. Vetur hafa flestir verið
snjólitlir. Að vísu hafa komið snjóþungir vetur i sumum
héruðum eins og 1926 og 1936 og sumarveðrátta stund-
um verið óþerrisöm, en þrátt fyrir að, verður þessi 20 ára
kafli að teljast einmunagóður og það svo, að sennilega er
það einhver bezti góðæriskafli, hvað tíðarfar snertir, sem
yfir þetta land hefir komið síðan byggð hófst.
Árferðisannálar sýna, að góöæris- og harðæriskaflar
hafa skipst á, allt frá því að við höfum sagnir af. Einn góð-
viðriskaflinn stendur nú yfir. Hann er þegarorðinn alllang-
ur. Áður en varir geta umskiptin komiö. - Lurkur, Píningur
og aðrir frægir fellivetrar geta gengið aftur, þegar minnst
varir. Þolum við átök þeirra betur en forfeður okkar gerðu.
Ef til vill að einhverju leyti, en alls ekki svo, að við séum
á neinn hátt færir um að mæta þeim.
Að vísu mun nú í lengstu lög verða forðað frá því að
fénaður falli. En það getur orðið svo dýrt, að það sé fjár-
hagsleg ofraun, jafnt einstaklinga sem rikis. Nægir í því
efni að minna á veturinn 1920. Þá urðu margir bændur
að kosta svo miklu til fóðurbætiskaupa, að þeir hafa ekki
enn beðið þess bæturfjárhagslega. Þótt ríkissjóður kunni
að hlaupa undir bagga og bjarga, ef í nauðir rekur eins og
1936, þá er það neyðarúrræði, sem má alls ekki grípa til
nema i allra ýtrustu neyð. Bændur eiga að hafa þann
metnað, að vera sjálfbjarga í þessum efnum, eftir því
sem frekast er hægt. Steingr. Steinþórsson.
Freyr 1939, bls. 145-147.
| 80 - Freyr 7-8/2004