Læknablaðið - 15.10.1994, Blaðsíða 12

360
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
einstaklinga sem vísað hafði verið til rannsókn-
arstofunnar, og bendir það til þess hversu al-
gengar þessar rannsóknir eru (16). Niðurstöð-
ur rannsóknarinnar sem hér er birt, eru í sam-
ræmi við nýlega rannsókn á slembiúrtaki sem
sýndi lækkun í Hb-blóðstyrk aldraðra íslenskra
karla (17).
Rannsókn okkar var gerð á sjúklingum sem
leituðu leiknis á stofu, þess vegna verða ekki
gerðar kröfur um að niðurstöður verði eins og
hópurinn hefði verið valinn með slembiúrtaki.
Þetta kemur hins vegar ekki mjög niður á til-
gangi rannsóknarinnar þar sem í hópnum er að
finna eigin viðmiðunarhópa, þannig að mis-
munur eða tilhneigingar innan hópsins eru
metnar og gera má ráð fyrir að það spegli
nokkuð sams konar breytingar í því þýði fólks,
sem hópurinn kemur úr, eins og munurinn á
Hb-gildum kynjanna.
Tilgangurinn með fjölfaldri aðhvarfsrann-
sókn var að kanna hvort hægt væri að útskýra
tilhneigingar Hb-gildanna með bjögun (bias)
sem borist hefði inn í rannsóknina með aðferð-
um gagnaöflunarinnar. Tvennt varð einkum að
athuga í þessu sambandi:
I fyrsta lagi gátu mismunandi Hb-gildi orsak-
ast af mismunandi starfsháttum læknanna.
í öðru lagi gátu rosknir karlar verið heilsu-
farslega verr á sig komnir en konur á svipuðum
aldri, þegar þeir leituðu læknis. Við notuðum
þess vegna MCV- og sökkniðurstöðurnar til
þess að bera saman heilsufar kynjanna með
tilliti til blóðrauðaskorts. Ef kreatínín og heild-
arprótín í sermi höfðu verið mæld voru þau
einnig tekin með í aðhvarfsrannsóknina. Allur
meiriháttar munur í algengi sjúkdóma sem or-
saka blóðrauðaskort, eins og til dæmis járn-
eða vítamínskortur, hefði átt að speglast í þess-
um fjórum mælingum að mestu leyti.
Hækkun á sökki er tengd margvíslegum
sjúkdómum; aðallega smitsjúkdómum, lang-
vinnum bólgusjúkdómum og krabbameini og
margir þessara sjúkdóma hafa blóðrauðaskort
í för með sér. Hefðu sjúkdómar af þessu tagi
orsakað blóðrauðaskort í rannsóknarhópi
þeim sem hér er kynntur, mætti búast við sökk-
hækkunum. Með því að taka sökkniðurstöð-
urnar inn í dæmið höfum við samt sem áður
ekki leyst til fullnustu mismunandi heilsufars-
ástand einstaklinganna í hópnum. Blóðrauða-
skorturinn sjálfur veldur hækkuðu sökki (18)
og sökk hækkar nreð aldri (19) og meðal aldr-
aðra finnast hækkuð sökkgildi án þess að þeim
tengist nokkur augljós þýðing varðandi sjúk-
dóma (20,21).
Niðurstöður þessarar rannsóknar virðast
benda til einhvers aldursþáttar sem lækkar Hb-
styrk í blóði karla en hefur önnur áhrif hjá
konum. Mismunur Hb-styrks í blóði karla og
kvenna, sem þróast í og eftir kynþroskann, er
talinn stafa af hærri styrk karlhormóna hjá
körlum, en sýnt hefur verið fram á að karl-
hormón örvar rauðkornamyndun (eryt-
hropoiesis) (22,23). Það hefur því verið álitið
að minnkandi karlhormónavirkni gæti orsakað
lækkaðan Hb-styrk sem finnst í eldri körlum.
Rannsókn sem tók til færri en 20 karla og
mældi heildartestósterón í blóði benti ekki til
þess að lækkun styrks karlhormónsins orsakaði
blóðrauðaskortinn (10). Okkur er hins vegar
ekki kunnugt um neina viðameiri rannsókn á
þessu nreð fleiri mæliþáttum, til dæmis fríu
testósteróni og gulbúshormóni (luteinizing
hormone) í sermi auk heildartestósteróns.
Talið er að karlhormón örvi blóðmyndun
með beinum áhrifunr á beinmerg og óbeint
með áhrifum á rauðkornamyndun (22,23).
Karlhormón með 58 byggingu virðast örva
beinmerginn (22) þar sem viðtaki fyrir 56 karl-
hormóna hefur fundist (23). Þegar karlhor-
mónavirkni var bæld í körlum í sex mánuði
(24) með nafarelin acetati (LHRF — lutein-
izing hormone releasing factor — agonist) kom
fram marktæk lækkun á Hb-styrk blóðs (llg/1)
eða svipuð og sú sem kemur eftir brottnám
eista (25). Þá hefur einnig komið í ljós að
þriggja mánaða meðferð með testósteróni leið-
ir til marktækrar aukningar á Hb í blóði (26).
Rauðkornamyndun í sermi aldraðra er svipuð
og hjá yngra fólki (27). Þegar heildartestóster-
ón er mælt í sermi eldri karla hefur verið ósam-
ræmi í niðurstöðum en þegar frítt testósterón
(ekki bundið prótíni), andróstanedíól glúkúr-
óníð eða gónadótrópín eru mæld sýna niður-
stöður almennt lækkun karlhormóna og hækk-
un heiladingulshormóna (28). Þetta gæti þýtt
bætta kynkirtlastarfsemi (compensated hypog-
onadism) í mismiklum mæli og styddi kenning-
una um að minnkandi franrleiðsla karlhor-
móna eða einhverra þátta tengdum karlhor-
mónum sem hafa áhrif á blóðmyndun, gætu
verið orsök lækkaðs Hb-styrks í öldruðum
körlum.
Tíðahvörfin hjá konum hafa í för með sér
minnkun á framleiðslu karlhormóna en mun
meiri minnkun kvenhormóna (29). í rottum