Læknablaðið - 15.10.1994, Blaðsíða 24

372
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
þeim fyrir konni á deildina. Þeir hafa oft alist
upp við mikið sálfélagslegt álag sem hefur
ásamt fleiru stuðlað að vanda þeirra. Þeir
komu margir sem bráðatilfelli á deildina í
framhaldi af einhvers konar þrotum í nánasta
umhverfi, svo sem í fjölskyldu, skóla eða jafn-
vel meðferðar- og stuðningskerfinu umhverfis
þá. Á sambærilegum erlendum deildum eru
hegðunartruflanir einnig áberandi (9,13) og
fjölskylduaðstæður jafnvel enn verri en hér (9).
í heild voru þessir 100 unglingar illa á vegi
staddir. Tveir þriðju hlutar hópsins höfðu lítil
tengsl við jafnaldra og meirihluti þeirra sem
hafði tengsl við jafnaldra, var í slæmum félags-
skap. Samfara þessum litlu eða óheppilegu
tengslum var lök námsstaða. Stór hópur átti í
samskiptaörðugleikum við foreldra. Um 30%
sjúklinganna áttu foreldra með vímuefnavanda
og svipaður tjöldi átti foreldra með aðrar geð-
truflanir. Framtíðarhorfur unglinga sem þann-
ig er ástatt fyrir eru ekki bjartar, nema þeir fái
mikla aðstoð frá heilbrigðis,- félags- og
menntakerfi.
Meðaldvalartíminn á deildinni var langur
samanborið við fullorðinsdeildir en virðist ekki
hafa verið lengri en á tilsvarandi erlendum
deildum (9,12). Dvalartími eldri stúlknanna
var ef til vill styttri en annarra, samfara minna
sálfélagslegu álagi og meiri tíðni þunglyndis-
og kvíðatruflana.
Kynjahlutfallið í þessari athugun var líkt því
sem aðrir hafa fundið, það er fleiri stúlkur en
piltar, enda þótt munurinn sé ekki marktækur.
I barnæsku eiga fleiri drengir en stúlkur við
geðtruflanir að stríða. Á unglingsárunum virð-
ist þetta hlutfall snúast við, en tíðni tilfinninga-
truflana virðist aukast hjá stúlkum, sem verða
fjölmennari sem notendur geðheilbrigðiskerf-
isins (20). Geðtruflanir pilta koma fremur fram
í hömlulausri hegðun og vímuefnamisnotkun
(20), en þeir fá oftar aðstoð á vegum annarra
aðila en heilbrigðiskerfisins.
Slæmt andrúmsloft á heimili, ósætti og
ósamkvæmni foreldra er einn mikilvægasti
áhættuþátturinn í fjölskyldunni hvað varðar
sálfélagslegan þroska barna (21). Tæpur helm-
ingur unglinganna sem komu til innlagnar, hef-
ur búið við verulegt ósætti milli foreldra og/eða
skilnað. Um það bil þriðjungur hefur búið við
vímuefnamisnotkun foreldra, sem telst vís-
bending um truflun á getu hinna fullorðnu til
að sinna foreldrahlutverkinu (22).
Algengir og eðlilegir þættir í lífi barna svo
sem búferlaflutningar og flutningar milli skóla
eru álag sem flest börn ráða við, en geta haft
alvarlegar afleiðingar fyrir önnur og leggst þá
við annað álag sem fyrir er (23).
Unglingarnir útskrifuðust oftast heim til sín,
en allt of oft án þess að fullnægjandi eftir-
nreðferð fagaðila væri fáanleg. Eins og fyrr
segir, var mörgum erfiðum málum vísað til
barnaverndaryfirvalda, oftast vegna verulegs
félagslegs vanda ásamt hegðunarvandkvæð-
um.
Vandamál þeirra rúmlega 50 unglinga sem
höfðu aðrar geðtruflanir, sýna nokkuð vel þá
breidd í geðrænum erfiðleikum sem eðlilegt er
að meðhöndla á unglingageðdeild, sérstaklega
sé tekið ntið af því að til eru aðrar stofnanir
sem ætlað er að sinna þeim sem hafa yfirgnæf-
andi hegðunar- og félagsvanda. Þessir ungling-
ar fengu nrarkvissari eftirmeðferð frá deild-
inni, enda fyrst og fremst á ábyrgð geðheil-
brigðiskerfisins að fylgja þeim eftir.
Skammur meðferðartími á göngudeild fyrir
innlögn gæti bent til þess að leitað sé til ung-
lingageðdeildar þegar mál eru komin í þrot og
þá hugsanlega fyrst og fremst til að nýta mögu-
leikann á innlögn. Einnig er hugsanlegt að
starfsfólk deildarinnar hafi frekar tekið á móti
málum þar sem innlögn var í sjónmáli, en síður
þar sem líklegt var að göngudeildarmeðferð
nægði. Mönnun unglingageðdeildar miðar við
þá sem innlagðir eru hverju sinni og svigrúm
lítið til að vinna mál á göngudeild.
Niðurstaða þessarar athugunar er að of stór
hluti sjúklinganna sem lagður var inn á ung-
lingageðdeild fyrstu fimm árin, hafði fyrst og
fremst hegðunar- og félagsleg vandamál.
Margir þessara unglinga þurftu langtíma end-
uruppeldi og kennslu en sjaldan mjög sérhæfða
meðferð. Telja má fullvíst að með markvissri
göngudeildarvinnu og samstarfi þeirra aðila
sem að málunum koma, hefði oft mátt komast
hjá innlögn. Aftur á móti má gera ráð fyrir að
margir unglingar með heilbrigðisvandamál
fyrst og fremst, fái ekki þá hjálp í heilbrigðis-
kerfinu sem þeir og fjölskyldur þeirra þurfa á
að halda, án tillits til hvort þörf er fyrir innlögn
eða ekki.
Ekki er vitað hver þörfin er fyrir innlagnir
vegna geðtruflana sem ekki eru fyrst og fremst
hegðunar- og félagsvandi. Gera má ráð fyrir að
ástandið hér á landi sé svipað og í öðrum vest-
rænum löndum, þar sem aðeins lítill hluti ung-
linga með geðtruflanir fá hjálp geðheilbrigðis-