Læknablaðið - 15.10.1994, Blaðsíða 30

378
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
myndatöku (cavernosografia). Lekinn var
staðfestur með myndatöku hjá átta þeirra og
fóru þeir í aðgerð en á einum sjúklingi til við-
bótar var gerð aðgerð vegna mikilla klínískra
einkenna, þrátt fyrir að myndatakan væri nei-
kvæð.
Niðurstöður hormónarannsókna eru dregn-
ar saman í töflu III. Upplýsingar lágu fyrir urn
blóð- og hormónamælingar hjá 207 körlum
(73,4%). Algengasta frávikið var lækkað
testósterón, hjá 34 einstaklingum, og hækkað
prólaktín sem mældist hjá átta körlum. Þar af
greindist æxli í heiladingli (macroprolactin-
oma) hjá að minnsta kosti einum sjúklingi.
Áhœttugreining: Áhættuþættir þeir sem
reyndust hafa marktækt forspárgildi um út-
komu kyngeturannsókna eru sýndir í töflu IV.
Aldur er marktækur áhættuþáttur getuleysis af
líkamlegum toga ef næturrismæling er höfð
sem viðmiðun. Þá hefur hækkandi aldur einnig
þau áhrif að mönnum rís sjaldnar hold að næt-
urlagi (mynd 4). Karlar með Peyronies-sjúk-
dónt og bláæðaleka voru hins vegar oftar með
næturris í samanburði við aðra sem rannsakað-
ir voru.
Umræða
Getuleysi má skilgreina á ýmsa vegu, en
flestir munu telja að þegar ekki næst fram
nægjanleg stinning á getnaðarlimi til að sam-
farir geti átt sér stað sé um getuleysi að ræða
(12). í rannsókn frá Svíþjóð þar sem orsakir
getuleysis voru rannsakaðar hjá 100 körlum
fundust líkamlegar skýringar í 27% tilvika, or-
sakir voru taldar sálrænar í 40%, en í þriðjungi
tilfella var talið að um sambland af þessu
tvennu væri að ræða (13).
Næturrismælingar til greiningar á orsökum
getuleysis, hafa verið gerðar hér á landi frá
árinu 1986. Oftast er mælt í tvær til þrjár nætur.
Aðferðinni var fyrst lýst fyrir rúmlega 20 árum
og hefur síðan verið talsvert endurbætt. Nætur-
rismælingu er ætlað að greina á milli getuleysis
af líkamlegum og geðrænum toga. Við eðlileg-
an svefn rís mönnum hold þrisvar til fimm sinn-
um á nóttu og gerist það jafnan í djúpsvefni
(REM-svefni, rapid eye movements) (10).
Mæliaðferðin er talin mjög áreiðanleg og því
venjulega ekki ástæða til endurtekinna mæl-
inga (14). Sjúkdómar er trufla djúpsvefn
(þunglyndi, kæfisvefn) geta þó haft áhrif á nið-
urstöður (10). Ríflega helmingur karlanna
(55%) reyndist vera með óeðlilegt næturris-
próf og þar með líkamlegar orsakir sem líkleg-
ustu skýringar á getuleysinu. Rétt innan við
10% voru með óeðlilega lágt GU-hlutfall.
Hækkandi aldur var sterkasti áhættuþáttur
getuleysis af líkamlegum toga og einnig dró úr
Tafla III. Niðurstöður hormónamœlinga í207 körlum sem raimsakaðir voru vegna getuleysis.
Hormón Normalgildi Mælt Hækkað (%) Miðgildi Bil
LH 0,7-7,8 U/l 183 9 ( 3,1) 10,5 8,2-14,0
FSH 1,0-9,2 U/l 94 10 ( 3,5) 13,9 9,8-33
PRL 2-8 ng/ml 56 8 ( 2,8) 13,9 8,6-62
Testósterón 12,1-32,2 nmól/l 188 34* (12,1) 9,0 4,2-11,7
* Fjöldi karla meö lækkað testósterón
Tafla IV. Áhœttuþættir getuleysis samkvæmt lógistískri að-
hvarfsgreiningu.
Viðmið Aukin áhætta Minnkuð áhætta P
Næturris Aldur Peyronies- sjúkdómur Bláæðaleki 0,018 0,033 0,018
Fjöldi Aldur 0,0001
næturrisa* Bráðasáðlát Bláæðaleki 0,004 0,0037
Fjöldi
Næturris
* Reiknaö meö linulegri fjölþátta aöhvarfsgreiningu.
Mynd 4. Samband nœturrisfjölda og aldurs.