Læknablaðið - 15.06.1997, Qupperneq 58

414
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
sjálfstætt starf lækna innan íslenska heilbrigðis-
kerfisins um langt skeið. Takmörkun á sjálf-
stæðu starfi heimilislækna hefur verið mótmælt
endurtekið af aðalfundum LÍ (nr. 121995, nr. 3
aukaaðalfundur 1996, nr. VII og XII 1996).
Nýlegu samningsákvæði í samningum LR við
Tryggingastofnun ríkisins frá 1995 um að-
gangstakmarkanir inn á samning um greiðslur
fyrir sérfræðilæknishjálp var einnig mótmælt
harðlega á aðalfundi LÍ1995 og 1996 en án þess
að ákvæðið fengist fellt niður. Félag ungra
lækna kærði hinsvegar ákvæðið til Samkeppn-
isstofnunar, sem dæmdi það ógilt (úrskurður
Samkeppnisstofnunar nr. 2/1997). Samkvæmt
fyrri úrskurði Samkeppnisstofnunar heyrir
heilbrigðisþjónustan undir samkeppnislög
(úrskurður nr. 11/1994) og vegna „markaðsráð-
andi stöðu“ Tryggingastofnunar ríkisins er
stofnuninni óheimilt að hindra aðgang lækna
að samningum stofnunarinnar (úrskurður nr.
2/1997). Um starf lækna hlýtur einnig að gilda
stjórnarskrárákvæðið um atvinnufrelsi allra fs-
lendinga (það er um réttinn til þess að sjá sjálf-
um sér og sínum farborða), en atvinnufrelsi má
ekki hefta nema ef almannaheill krefst þess og
þá eingöngu með lagaboði (75. gr. Stjórnar-
skrár Lýðveldisins íslands). Þetta ákvæði
tryggir grundvallarmannréttindi lækna, og
stjórnsýslulög og samkeppnislög vernda enn
frekar þessi mannréttindi.
A. Sjúkrahús er (samkvæmt Lögum um heil-
brigðisþjónustu nr 97/1990 gr. 23.1) „...hversú
stofnun, sem œtluð er sjúkufólki til vistunar og
þar sem lœknishjálp, hjúkrun og allur aðbún-
aður er í samrœmi við það sem þessi lög og
reglugerðir þar að lútandi krefjast". Samkvæmt
25.1 gr. laganna kemur fram að starfssvið skuli
vera fyrirfram ákveðið þegar starfræksla nýs
sjúkrahúss er ákveðin, (en misbrestur virðist
vera á því í reynd samanber samþykkt aðal-
fundar LÍ nr. 5 1994 um verkaskiptingu og
starfssvið sjúkrahúsa). Almennt virðist gert
ráð fyrir opinberum rekstri sjúkrahúsa en eng-
in bein ákvæði eru í Lögum um heilbrigðis-
þjónustu um rekstrarform sjúkrahúsa. í ýms-
um greinum er þó á óbeinan hátt gert ráð fyrir
að aðrir aðilar en opinberir aðilar geti rekið
sjúkrahús. í Lögum um heilbrigðisþjónustu gr.
30.4 er til dæmis beinlínis gert ráð fyrir einka-
sjúkrahúsum og sjálfseignarstofnunum.
Vistun á sjúkrahúsi, þar með talið fæðingar-
stofnun, að ráði læknis skal vera ókeypis
„hverjum þeim sem sjúkratryggður er“ (Lög
um almannatryggingar gr. 34). í 39. gr. lag-
anna er gert ráð fyrir að sum sjúkrahús séu á
föstum fjárlögum en önnur á daggjöldum sem
ákveðin séu af stjórnvöldum. Gert er ráð fyrir
að sjúkrahúsin njóti jafnframt tekna af gjald-
skrám slysa- og röntgendeilda. „Daggjöld og
gjaldskrár skulu ákveðin þannig að samanlagð-
ar tekjur stofnunar standi undir eðlilegum
rekstrarkostnaði á hverjum tíma miðað við þá
þjónustu sem heilbrigðis- og tryggingamálaráð-
herra hefur ákveðið að stofnunin veiti“. Með
öðrum orðum er afkoma sjúkrahúsa tryggð
með lögum haldi sjúkrahúsið sig við skilgreint
verksvið. Læknafélögin hafa endurtekið lýst
efasemdum um, að fyrirkomulag fastra fjár-
veitinga til sjúkrahúsa séu í samræmi við fagleg
sjónarmið (samþykktir aðalfundar LÍ 1985,
1986, 1989, 1996).
Læknar hafa um árabil haft áhyggjur af
ófullnægjandi áhrifum sínum á stjórnun opin-
berra heilbrigðisstofnana samanber samþykkt
aðalfundar LÍ nr. 3 1981 (áskorun til heilbrigð-
isyfirvalda) um það „að lœknaráðum.. .sé
tryggðurfulltrúi ístjórn viðkomandi stofnunar"
og nr. 6 1990 um „brýna nauðsyn þess að á
hverju deildaskiptu sjúkrahúsi starfi lœknis-
fræðilegur forstjóri".
IL Heilsugæslustöðvar og heimilislækningar:
Aðalfundur LÍ 1969 beindi þeirri áskorun til
heilbrigðisráðherra að stofnaðar yrðu „lœkna-
stöðvar á þeim stöðum, þar sem grundvöllur er
fyrir rekstri þeirra". Þessi ályktun var undan-
fari stofnunar heilsugæslustöðva í núverandi
mynd, en þær voru heimilaðar með Lögum um
heilbrigðisþjónustu 1974. Aðalfundur LÍ 1977
ályktaði, að „nýliðun í heimilislœkningum
(vœri) ólíklegán heilsugœslustöðva". Arið 1980
varaði aðalfundur LÍ hins vegar „eindregið við
öllum aðgerðum, sem stefna í þá átt að tak-
marka starfsréttindi lœkna og er þannig beint
gegn þeim réttindum, sem hið almenna lœkn-
ingaleyfi veitir", og er þessi ályktun ef til vill
fyrstu merki þess að ósamkomulag sé innan
stéttarinnar um rétt lækna til að starfa á öllum
eða ákveðnum sviðum. í ályktun aðalfundar
LÍ 1982 er stjórn LÍ falið „að athuga möguleika
þess, að lœknar reki á eigin vegum lœknastöðv-
ar, sem veiti sömu/svipaða þjónustu og heilsu-
gœzlustöðvar". Á aðalfundi 1983 var hvatt til
fjölgunar heilsugæslustöðva í Reykjavík sem
„skilyrði eðlilegrar fjölgunar heimilislœkna í
borginni".
Samkvæmt núgildandi Lögum um heilbrigð-