Læknablaðið - 15.06.1997, Blaðsíða 59

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
415
isþjónustu frá 1990 skulu heilsugæslustöðvar
starfræktar í öllum byggðarlögum (gr. 12.1) og
helst í starfstengslum við sjúkrahús (gr. 12.2 og
12.3) þannig að þjónustudeildir og starfslið
nýtist fyrir hvort tveggja (gr.12.3). Stofnkostn-
aður (Lög um heilbrigðisþjónustu gr. 18) og
rekstrarkostnaður heilsugæslustöðva (gr. 18 og
20) skal greiðast af opinberum aðilum. Ekki er
fjallað í lögunum um annað rekstrarform í
heilsugæslu en hið opinbera, þótt óbeint virðist
vera gert ráð fyrir því. Almannatryggingalög
gera samt greinilega ráð fyrir sjálfstæðu starfi
lækna samanber 34. gr. um greiðslur Trygg-
ingastofnunar ríkisins fyrir hjálp lækna, sem
hafa gert samning við stofnunina, en stofnunin
hefur gert slíkan samning við heimilislækna,
sem starfa utan heilsugæslustöðva.
C. Sérfræðileg þjónusta utan sjúkrahúsa:
Samkvæmt landslögum flokkast öll læknishjálp
við fólk á ferli (það er sem krefst ekki vistunar
á stofnun) undir heilsugæslu. I Lögum um heil-
brigðisþjónustu gr. 19.1 kemur fram að slíka
þjónustu skuli veita eftir því sem við á í tengsl-
um við heilsugæslustöðvar (endursagt), en
læknafélagið ályktaði (aðalfundur 1978), að
„sérfrœðiþjónusta í heilsugœslustöðvum skyldi
á hverjum tíma skipulögð af stjórnum viðkom-
andi stöðva en ekki bundin í reglugerð
í lögunum er ekki fjallað sérstaklega um
sjálfstæða starfsemi sérfræðinga, göngudeildir
eða svokölluð ferliverk (það er taxtavinnu sér-
fræðinga við vinnu á göngu-/dagdeildum
sjúkrahúsa). Ló gera Læknalög greinilega ráð
fyrir sjálfstæðu starfi lækna samanber gr. 17 um
auglýsingar, gr. 25 um lækningastarfsemi á eig-
in ábyrgð og gr. 26 um aldurshámark á lækn-
ingastofum. Almannatryggingalög gera einnig
ráð fyrir sjálfstæðu starfi lækna (samanber 36.
gr. um greiðslur Tryggingastofnunar ríkisins
fyrir þjónustu þeirra lækna, er hafa gert samn-
ing við stofnunina). Ráðherra hefur samkvæmt
almannatryggingalögum heimild til þess að
skilyrða greiðslu til sérfræðings eða stofnunar
tilvísun heilsugæslu- eða heimilislæknis, (en
þetta valdaframsal þings til ráðherra hefur
verið véfengt í lögfræðilegu áliti Hreins Lofts-
sonar hæstaréttarlögmanns 1995 samanber
stjórnsýslulög, samkeppnislög og stjórnar-
skrá). Ráðherra ákveður einhliða með reglu-
gerð greiðsluhlutdeild sjúklinga úr eigin vasa
fyrir veitta læknishjálp. Sérfræðiþjónustu utan
sjúkrahúsa er hvergi getið í svonefndri Heil-
brigðisáætlun íslands (Þingsályktun samþykkt
19. mars 1991). Læknafélagið hefur endurtekið
hvatt Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið
til þess að taka sjálfstæðan rekstur sérfræðinga
inn í heilbrigðisáætlunina, „...enda verði hún
(sérfrœðiþjónustan) áfram rekin samkvœmt
samningi Lœknafélagsins við TR...“ (sam-
þykkt aðalfundar LÍ nr. 4 1994, nr. 11 1995).
Það er ótrúlegt að Alþingi íslendinga og starfs-
fólki þessi hafi yfirsést óviljandi að geta um svo
viðamikla þætti heilbrigðisþjónustunnar við af-
greiðslu þingsályktunarinnar.
Læknafélögin hafa skilgreint hlutverk
göngudeilda og aðalfundur LÍ 1974 lýsti yfir
„ánægju sinni með störf og álit“ göngudeildar-
nefndar. Niðurstaða nefndarinnar var í stuttu
máli sú, að á göngudeildum sjúkrahúsa skyldi
ganga frá lausum endum eftir útskrift, sinna
kennslu læknanema og sinna sjúklingum sem
ekki væri unnt að sinna annarsstaðar. Arið
1985 fól aðalfundur LÍ stjórn LÍ „að taka upp
viðræður við læknaráð stœrri sjúkrahúsa um,
að halda starfsemi göngudeilda þeirra innan
þess ramma, sem lœknasamtökin telja eðlileg-
an“. Afstaða læknasamtakanna hefur ekki
breyst og er sú, að ekki skuli byggja upp göngu-
deildir til þess að keppa við sjálfstæðan stofu-
rekstur lækna en að læknisfræðileg öryggis-
sjónarmið, vísindavinna og kennsla skuli ráða
því hvar þjónusta skuli veitt.
5. Launaumhverfi lækna og
afkoma þeirra
Eins og uppbygging og launaþróun íslensks
heilbrigðiskerfis hefur orðið á undanförnum
áratugum má heita að lífsviðurværi flestra ís-
lenskra lækna byggi á starfi á fleiri en einum
stað (til dæmis á fleiri en einni stofnun, í föstu
starfi á stofnun og ráðgefandi á annarri, á
stofnun og á eigin stofu eða í trúnaðarlæknis-
störfum svo eitthvað sé nefnt). Eðlilegt er að
læknar sem búa einatt yfir mjög sérhæfðri
þekkingu, geti miðlað þeirri þekkingu á fleiri
en einum stað gegn þóknun með sjálfstæðri
verktöku. Það vinnufyrirkomulag er ef til vill
hagstæðast sjúklingum og ekki síður heilbrigð-
iskerfinu.
Það er hinsvegar öllum ljóst, að veruleg mis-
munun er í launagreiðslum til lækna innan
stofnana fyrir sama starf: þessi mismunun er
stundum umsamin af læknafélögunum („helg-
unarálag“, það er ef læknirinn „helgar sig einni
stofnun“) en útvaldir læknar fá aukagreiðslur
(jafnvel tvöföldun fastra launa) í formi óunn-