Læknablaðið - 15.06.1997, Blaðsíða 56

412
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
tryggingakerfis-/-ríkisvalds í fjármögnun.
Læknar og kjörnir fulltrúar almennings hafa í
raun þróað heilbrigðiskerfið í sameiningu (og
stundum með átökum) í samræmi við íslenskar
aðstæður. íslenska heilbrigðiskerfið einkennist
af sjúkratryggingum almannatrygginga, 100%
kostnaðarþátttöku sjúkratrygginga við sjúkra-
húsvist, mikilli kostnaðarþátttöku ríkisins í
uppbyggingu og þjónustu heilsugæslulækna,
breytilegri kostnaðarþátttöku í þjónustu ann-
arra sérfræðinga utan sjúkrahúsa og greiðum
aðgangi að öllum læknum. Heildarmarkmiðið
hefur verið að tryggja bestu læknishjálp án þess
að ótilhlýðilegur kostnaður falli á einstaka
sjúklinga og að tryggja heilsuvernd. Því sjónar-
miði, að þeir sem efni hafa megi sjálfir greiða
fyrir þjónustu, meðal annars til að minnka
biðlista, hefur almennt verið hafnað, þótt færa
megi rök fyrir því, að ef slíkt greiðslufyrir-
komulag væri á ákveðnum læknisverkum
myndu biðlistar styttast og fleiri komast fyrr að
en ella. Yfirstjórn heilbrigðismála (Lög um
heilbrigðisþjónustu nr. 97/1990 2. gr.) fer fram
á vegum Heilbrigðis- og tryggingamálaráðu-
neytisins og faglegt eftirlit (3. gr.) á vegum
landlæknisembættisins, en það vill gleymast í
umræðunni að framfarir og þróun kemur frá
læknunum sem starfa í grasrótinni og búa yfir
þeirri þekkingu, sem nauðsynleg er og því er
ekki unnt að breyta heilbrigðiskerfinu í and-
stöðu við vilja lækna.
Árið 1974 var almannatryggingalögum
breytt þannig að síðan hafa sjúkratryggingar
almannatrygginga ekki verið reknar sem eigin-
leg samtrygging eða tryggingafélag því fjár-
mögnunin byggir á ákvörðun Alþingis ár hvert
(samanber Lög um almannatryggingar nr. 117/
1993 42. gr.), en ekki á tryggingaiðgjöldum og
eðlilegri ávöxtun iðgjaldanna. Sömuleiðis er
réttur með sjúkratryggingu illa skilgreindur á
vegum almannatrygginganna, með öðrum orð-
um geta stjórnvöld ákvarðað fyrirvaralaust
veigamiklar breytingar á almannatryggingum,
sem skapar óöryggi hjá sjúklingum og verulega
áhættu hjá þeim veitendum þjónustunnar sem
bera fjárhagslega ábyrgð á rekstri.
Uppbygging sjálfstæðrar þjónustu sérfræð-
inga hefur orðið í samræmi við eftirspurn utan
sjúkrahúsa og einnig vegna tregðu sem ein-
kennir uppbyggingu opinberra sjúkrastofnana.
Sjálfstæð heimilislæknaþjónusta hefur hins
vegar ekki byggst upp á eðlilegan hátt, meðal
annars vegna aðgengishindrana og stefnu opin-
Páll Torn Önundarson. Ljósm.: Lbl.
berra aðila. Þar sem læknar tryggja sjálfir að
fyllstu gæða- og öryggiskröfum sé fullnægt í
starfi sínu og fer viðeigandi hluti læknisþjón-
ustu fram á göngu- og dagdeildum eða legu-
deildum þegar sérstakrar öryggisþjónustu er
þörf (samanber ályktun LÍ um göngudeildir frá
1974).
Sjálfstæð uppbygging þjónustu sérfræðinga
og heimilislækna hefur ýmsa kosti fram yfir
miðstýrða uppbyggingu göngudeilda eða
heilsugæslustöðva, svo sem markvissari með-
ferð stofnfjár og aðhald í rekstri auk sneggri og
markvissari svörunar við eftirspurn eftir
breyttri þjónustu (samanber að biðlistar eru
einkum vandamál stórra ríkisrekinna stofn-
ana). Kostnaðargreining er sömuleiðis auð-
veldari í sjálfstæðum rekstri en í opinberum
rekstri. Þessir kostir hafa lítið verið nýttir á
undanförnum árum í þjónustu heimilislækna,
því Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið
hefur hindrað sjálfstæða uppbyggingu á vegum
heimilis- og heilsugæslulækna og markvisst
unnið að miðstýrðu kerfi á því sviði, þrátt fyrir
ítrekaðar ábendingar LÍ allt frá 1982 (saman-