Læknablaðið : fylgirit - 01.09.1978, Qupperneq 28

Sjötíu og fimm prósent sjúklinganna höfðu auma, spennta hnakkavöðva við þreifingu,
og hjá helmingi sjúklinganna voru hálsvöðvarnir þannig einnig. Höfuðhreyfingar
voru vægt hindraðar hjá 1/4 sjúklinganna. Hreyfingin var álitin vægt skert ef
u.þ.b. 10-15 gráður vantaði upp á fulla hreyfigetu (tafla 6).
Sex höfðu 6eðlilegan"taugastatus",vegna sjúkdóma, sem þeir höfðu haft fyrir
slysið, eins og heilablóðfall, brjósklos o.fl. Aðeins 3 höfðu fengið skemmd á
taugakerfið vegna hálshnykksins (tafla 7).
ffenuvökvinn var óeðlilegur hjá 28, og var þar einkum um að ræða hækkaða
eggjahvítu og rauð blóðkorn. Einn sjúklinganna hafði bæði hækkaða eggjahvítu og
aukinn fjölda hvítra blóðkorna. "Spinal arachnoiditis", sem sjúklingurinn hafði
haft fyrir slysið skýrði þessa mænuvökvabreytingu (tafla 8).
Umræður
Þriðja algengasta orsök bifreiðaárekstra í Reykjavík eru aftanákeyrslur. Arið
1975 voru þessir árekstrar 613 og árið 1976, 439 (18). í Bandaríkjunum og Þýzka-
landi er talið, að 45% allra þeirra, sem slasast á hraðbrautum, geri það við
aftanákeyrslu (1). Tuttugu prósent allra bifreiðaárekstra í Bandaríkjunum og
Kanada á árunum 1950-60 voru aftanákeyrslur (11).
Vegna þess fyrirkomulags, sem er á slysaþjónustu á Reykjavíkursvæðinu verður að
telja víst, að flest allir, ef ekki allir, sem slasist í umferðinni, komi á
slysamóttöku Borgarspítalans. Um það bil 100 manns á Reykjavíkursvæðinu verða
fyrir hálshnykk við aftanákeyrslu á ári hverju. TÍðni þessa áverka hefur verið
talin frá 4,9 - 26,8% allra umferðaslysa í V-Þýzkalandi (13). 1 Svíþjóð hefur
verið reynt að áætla tíðni áverka á hálshrygg út frá fjölda þeirra, er legið hafa
á spítölum, og hafa verið nefnd 474 tilfelli á ári (17), en talið er sennilegt, að
tala þessi sé alltof lág (1). Miðað við niðurstöður okkar ættu um 1000 hálshnykkir
árlega að koma fyrir í borg eins og Stokkhólmi.
Hnakkapúðar voru í það fáum bílanna og gerð þeirra svo mismunandi, að um gagnsemi
þeirra getum við ekkert fjölyrt. Athuganir erlendis hafa bent í þá átt, að réttir
púðar komi sérstaklega að notum til að fyrirbyggja eða til að draga úr hálshnykk
við aftanákeyrslu. Efniviður okkar var fólk á öllum aldri. Algengast var að
menn lentu í slysinu á milli 20-30 ára. Meðalaldur í rannsókn í Kaliforníu var
28,9 ár (8). Hjá öðrum hafa 70% verið á milli 30 og 50 ára (5), hér var þessi
tala 40%.
Eins og anr.ars staðar (5,9,16,8) var áberandi hversu hlutfall kvenna var hátt.
Við héldum fyrst, að beint samband væri á milli bifreiðategunda og fjölda þeirra
kvenna, sem í slysunum lentu, en bílar eins og Volkswagen og Fiat hafa verið
þekktir kvennabílar. En dreifing bifreiðagerða var í samræni við algengustu
bílategundir landsins (7). Miklu fleiri farþeganna voru konur, en einnig meðal
bifreiðastjóranna voru konur heldur fleiri, þó að færri konur séu almennt við
akstur. Hugsanlegt er, að akstursmunstur kvenna sé annað en karla og að þær
lendi frekar í aftanákeyrslum. Verið getur, að konur leiti frekar til læknis
og að ýmislegt, eins og t.d. atvinna og fleira hindri karlmenn £ því. Mismunandi
skapgerð og líkamsbygging gæti einnig legið þessu til grundvallar. Vöðvaspennings-
verkur (myosur) er t.d. miklu algengari hjá konum en körlum. Konur hafa veikari
hálsvöðva og minni líkamsþyngd, sem gæti þýtt, að hálshnykkur kæni verr niður á
þeim (9,16).
Helztu einkenni sjúklinganna á fyrsta sólarhring voru verkir í hnakka og háls-
vöðvum, svo og í höfði, herðum og baki. Margar aðrar kvartanir voru einnig til
staðar. Einkennin voru skráð kerfisbundið og skoðun framkvænd af sama aðila.
Okkur er ekki kunnugt um að slíkt hafi verið gert áður og því sairanburður við
aðrar rannsóknir ekki fvrir hendi. Annað sem gerir kliniskan samanburð erfiðan,
er mismunandi notkun orðsins hálshnykks (svipuhöggsáverka), sem fram kemur í
tímaritsgreinum. Sumir telja með hálshnykk hálsbrot og þverskemmdir á mænu (12)
26