Læknablaðið : fylgirit - 01.09.1978, Blaðsíða 43

fékk hann aftur verk í bak við áreynslu. Það sem karlmennirnir þrír áttu sameiginlegt
auk kynferðis var, að enginn þeirra hafði fengið neinar slvsabætur frá viðkomandi
hryggingarfélagi. Tveir þeirra áttu í útistöðum við tryggingarfélög um bætur.
Hugsanlega gæti þetta átt sinn þátt £ varanleika einkennanna (6). Einkenni
konunnar voru mjög væg, aðallega svimi við að beygja höfuðið aftur á bak.
Talið hefur verið að 20-75% hálshnykkssjúklinga ha.fi langvarandi einkenni (4,9,16,
23,10). í okkar sjúklingahópi voru þetta 4%. Munurinn er mikill. Skýringin gæti
verið alvarlegri áverkar í efniviði annarra höfunda. Svimi var til dasnis ekkert
wjög áberandi varanleg kvörtun hjá sjúklingum okkar. Svimi, óöryggi og hljómur
fyrir eyrum hefur verið talin geta komið dögum og vikum eftir slysið og hefur ENG
(electronystagmografi) leitt í ljós "latent nystagmus" hjá 29% slíkra sjúklinga
(25). Varanlegum vefrænum heilaskemmdum hefur einnig verið lýst við sálfræSileg
próf og geðrannsókn (3). í rannsókn okkar var ekkert samband að finna, annars-
vegar milli óeðlilegs ireenuvökva á 1. sólarhringi, óeðlilegrar taugaskoðunar, eða
verri einkenna í byrjun (2) og hinsvegar varanlegra einkenna. Annað, sem gæti
að einhverju leyti skýrt þennan mun, eru hugsanlega ófullnægjandi upplýsingar um
sjúklingana fyrir slys í efniviði annarra. Ef byggt hefði verið á kvörtunum
sjúklinganna eingöngu, hefðu 22% okkar sjúklinga verið álitnir hafa langvarandi
hálshnykkseinkenni. Er það við neðri mörk þess, sem aðrir hafa birt. Sálarlegar
eða tilfinningalegar orsakir hafa af sumum verið álitnar grundvöllur stöðugra
einkenna (9,6). Vefrænar orsakir hafa einnig verið nefndar (26,11,21,22,25).
Þattur bótasýki hefur ennfremur komið til tals (6,10). Athugun okkar bendir ein-
dregið í þá átt, að langvarandi klinisk einkenni séu oftast á sálranum, félagslegum
grunni.
Munurinn á slysabótum sjúklinganna var athyglisverður, þar sem ekkert samræmi var
a milli einkenna og þess fjármagns, sem tryggingarfélög greiddu í tetur. Aðrir
höfundar hafa einnig getið þessa (10). Málsvarar sjúklinganna og tryggingarfélög
®ttu að taka þetta til íhugunar. Á 10. degi eftir slysið var rúmlega helmingur
sjúklinganna orðinn einkennalaus. Flestir voru þeir í meðferðahópi 1. Verður
þv£ að álíta, að sú meðferð, sem þessi hópur fékk hafi flýtt fyrir bata. Hvort
það var gerð sjúkraþjálfunarinnar, virknin, sem beindist að þessum sjúklingahópi
eða spítaladvölin, er átti sinn hlut í þessu, skal látið ósagt. Milli hinna
tieðferðahópanna var enginn munur á einkennum og því sama hvort ekkert var gert
eða fólkið látið hafa hálskraga og sagt að taka verkjalyf og róandi töflur. Þó er
sennilegt, að verkjalyf hafi bætt líðanina fyrstu dagana.
Við áframhaldandi eftirlit var ekki að finna neinn mun á einkennum eftir meðferða-
hópum. Þegar litið var til lengra tímabils var því sama hvort eitthvað eða ekkert
hafði verið gert fyrir sjúklingana. Meðferð hálshnykkssjúklinga hefur verið mjög
hreytileg. Lögð hefur verið áhersla á verkjalyf og róandi (8,7,18), notkun háls-
hraga (7,17), hálstog (8,7), ýmsar tegundir sjúkraþjálfunar (17,24,18) "subarach-
noidal" innspýtingar til deyfingar (28), að forðast vanmat eða ofmat einkenna (5),
°g að gengið sé fljótt frá slysabótum (8,19,20,14,6).
Sjúkraþjálfun með mótstöðuæfingum, hreyfingum upp að sársaukamörkum, vöðvaafslökun
°g notkun verkjalyfja er sú meðferð, sem við teljum ákjósanlegasta fyrstu daga og
vikur. Sé um rótareinkenni að ræða ætti hálstog að hjálpa, en að öðrum kosti ekki
(29). Ef einkenni eru langvarandi er sennilegt, að sálrænar og félagslegar orsakir
higgi oftast til grundvallar. Þarf því að miða meðferð við það. Enginn sjúklinga
°kkar varð óvinnufær til langframa.
Samantekt
Við hálshnykk hefur verið álitið að 20-75% sjúklinganna fengju langvarandi ein-
kenni. Margbreytilegri meðferð hefur verið beitt. Til að reyna að átta sig betur
a kliniskum einkennum og batamöguleikum voru 100 manns með hálshnykk athugaðir frá
slysadegi með jöfnu millibili í allt að 1 1/2 ár. Ennfremur var rannsakað gildi
roismunandi meðferðar.
41