Læknablaðið : fylgirit - 01.09.1978, Síða 75

Röntgenrannsöknir A höfuðkúpu vegna Averka
Kristján Sigurjónsson
Örn Srnári Arnaldsson
Frá röntgendeild
Inngangur
Þær vinnureglur hafa gilt á Borgarspítala, að þeir sem leita á slysadeild vegna
höfuðáverka eru sendir í röntgenrannsókn á höfuðkúpu. Stundum er hér um óverulega
■averka að ræða. Röntgenlæknar hafa talið þessar bráðarannsóknir eiga rétt á sér,
enda hvetja handbækur í geislagreiningu (3,8) til röntgenrannsóknar, jafnvel eftir
winniháttar áverka og leggja mikla áherzlu á réttarlæknisfraeðilegt gildi rannsóknar-
innar. Undanfarin ár hefur birzt nokkuð af greinum í erlendum tímaritum varðandi
þetta efni, og verða þau skrif rakin hér að nokkru. Niðurstöður greinarhöfunda
eru nokkuð á annan veg en viðtekin eldri viðhorf. Þar sem okkur fýsti að sjá
hvemig málin standa hér, bæði hvað snertir rannsóknatíðni og brottíðni miðað við
önnur lönd, var athugun þessi gerð.
Bell og Loop (1) fundu 93 brot hjá 1500 einstaklingum, sem rannsakaðir voru vegna
höfuðáverka (6.2%). Þá gerðu þeir sér lista yfir tuttugu og eitt atriði í sögu
°g skoðun sjúklings ("High yield findings"). Þegar þess var krafizt, að aðeins
eitt af þessum atriðum væri fyrir hendi hjá þessum sjúklingahópi, skiptist hann
þannig, að 1065 höfðu eitt eða fleiri þessara atriða í sögu eða skoðun, en í þeim
hópi voru 92 brot. í hinum hópnum voru 435 einstaklingar með aðeins eitt brot.
Nánast allir þessir 435 einstaklingar voru sendir í höfuðkúpurannsókn vegna þess,
að erfitt var að meta þá kliniskt; t.d. börn, sjúklinga undir áhrifum áfengis,
eða af réttarlæknisfræðilegum ástaéðum. Þá telja þeir, að einungis í 28 tilvikum
af hinum 93 brotnu hafi meðferð breyzt vegna þess að brot var greint.
^ið 1972 sendi "Sundhedsstyrelsen" danska (4) frá sér athugasemd (notat) þar sem
hent er á hætturnar, sem eru því samfara að reiða sig eingöngu á kliniskt mat eftir
höfuðáverka, og hvetur til þess, að ekki sé sparað að röntgenskoða sjúklinga
eftir slíka áverka.
L^waetz (5,6) greinir frá niðurstöðum sínum af rannsókn frá sjúkrahúsinu^í Glostrup
^slysadeild-skurðdeild) 1971-1972. 3521 sjúkl. með bráðaáverka á höfuðkúpu komu
fil meðferðar á slvsadeild. 849 sjúklingar voru innlagðir (24%), en aðeins 156
(4.4%) voru sendir í höfuðkúpurannsókn frá slysadeild. Af þeim voru 16 brotnir
OýL0%). Við hina 849 innlagða bættust 103 sjúklingar, sem voru fluttir frá öðrum
spítölum eða innlagðir beint af heimilislækni eftir höfuðáverka. Þannig voru í
seinna uppgjöri hans 952 sjúklingar og voru röntgenskoðaðir 534 (56%). Af þeim
teyndust 133 (25%) brotnir. Lawaetz dregur þær ályktanir af niðurstöðum sínum, að
innlögn á sjúkradeild ákvarðist fremur af klinisku mati en niðurstöðu röntgen-
nannsóknarinnar og telur ekki ástæðu til röntgenrannsóknar á innlögðum sjúklingum
en hafi það, sem hann kallar vægan höfuðáverka. Hann^gerir sér jafnframt grein
fyrir því, að með þessu móti muni nokkrir vera höfuðkúpubrotnir sem ekki fara í
^öntgenrannsókn og greinast þannig aldrei.
Bergstrand (2) finnur lága tíðni af höfuðkúpubrotum (6%) við bráðaröntgenrannsókn
eftir slys, borið saman við röntgenskoðun á öörum líkamshlutum, þar sem grunur var
’fn brot. ýiann bendir jafnframt á, að um 25% þeirra, sem deyja af völdum höfuð-
sverka, séu ekki með brot á kúpu samkvæmt krufningu, og að brot finnist við
ktufningu hjá um 25% þeirra, sem látast eftir höfuðáverka, enda þótt röntgen-
rannsókn sýndi ekki brot. Séu þessar niðurstöður réttar, virðist réttarlæknis-
73