Læknablaðið : fylgirit - 01.09.1978, Qupperneq 137

SVÆFINGAR VIÐ HEILASKURÐAÐGERÐIR A BORGARSPÍTALANUM 1971-1977.
Þorbjörg Magnúsdóttir
ðlafur Þ. Jónsson
Frá svæfinga- og gjörgæsludeild
Síðari hluta árs 1971 hófu tveir sérfræðingar í heila- og taugaskurðlækningum,
Bjarni Hannesson og Kristinn Guðmundsson, störf við Borgarspítalann. Þeir hafa
síðan gert svo til allar skurðaðgerðir á heila, sem þurft hefur að gera hér á
landi, ásamt fjölda af aðgerðum á mænu- og úttaugakerfi.
Eftirfarandi grein fjallar um svæfingar við heilaskurðaðgerðir á Borgarspítalanum
frá því að þeir hófu störf í september 1971, þar til 31. desember 1977. Einnig
verður fjallað um ýmis vandanál, sem varða svæfingar við slíkar aðgerðir.
Tilgangur þessarar athugunar er að komast að raun um tíðni og tegundir svæfinga-
fylgikvilla. Þá ætti þessi grein að veita nokkurn fróðleik almennt um svæfingar
við heilaskurðaðgerðir, en ekki mun hafa verið ritað um þetta efni áður í læknis-
fratóirit hér á landi.
Heimildir eru aðgerðabækur, sjúkraskrár, svæfingablöð, ásamt dagálum frá gjörgæslu-
deild, en þar hafa flest allir sjúklingamir vistast um lengri eða skenmri tíma
eftir aðgerðir.
Efniviður
A tímabilinu september 1971 til desember 1977 voru svæfingar við aðgerðir á heila
alls 532. Af sjúklingunum voru 219 konur og 313 karlar. Mynd 1 sýnir aldurs-
dreifingu. Líkamsástand fyrir aðgerð var metið samkvamt reglum bandaríska svæfinga-
laeknasambandsins (18) og er sýnt í töflu 1. Töflur 2 og 3 sýna tegundir aðgerða
og fjölda. Það voru 178 bráðaaðgerðir og aðgerðir vegna slysa voru 127. Aðgerðir
í fossa posterior voru 31. Lengd svæfinga kemur fram x töflu 4.
Aðferðir
Sjúklingarnir voru rannsakaðir á venjulegan hátt fyrir aðgerð. Kannaður var blóð-
hagur og gerð þvagrannsókn og blóðsölt næld. Hjá sjúklingum 50 ára og eldri var
tekið hjartalínurit og röntgenmynd af lungum og einnig hjá yngri sjúklingum, ef
ástæða var talin til. Aðrar rannsóknir eftir þörfum. Alits lyflækna var oft
óskað, sérstaklega varðandi hjartasjúklinga. Ef um slys eða bráðaaðgerð var að
ræða voru framangreindar rannsóknir þó ekki alltaf gerðar vegna txmaskorts. Al-
gengasta lyfjaforgjöf var meperidine (Pethidin) og promethazine (Phenergan) í
litlum skömmtum eða diazepam (Valium). Ef ástand var lélegt var lyfjaforgjöf
sleppt. Atropin var ýmist gefið með lyfjaforgjöf eða við byrjun svæfingar. Hjá
flestum sjúklingum, þar sem gera átti aðgerð í fossa posterior í sitjandi stöðu,
var kvöldið áður þræddur langur æðaleggur um olnbogabót, þannig að endinn væri í
hægra forhólfi, eða efri holæð (vena cava). Var staða æðaleggsins athuguð með
röntgenrannsókn. Þá voru fætur þessara sjúklinga vafðir frá tám og upp í nára,
aður en þeir voru settir í sitjandi stöðu.
Flestir sjúklinganna, aðrir en börn, voru svæfðir með penthotal (Leopenthal) en
venjulega var gefið 5 mg af curare eða 1 mg pancuronium (Pavulon) í byrjun svaaf-
mgar. Flestum var síðan gefið suxamethonium (Scoline) 75-100 mg svo að auðveldara
væri að setja niður barkarennu. Sjúklingum með æðagúl (aneurysma) var yfirleitt
eingöngu gefið curare eða pancuronium í skömmtum hæfilegum til algjörrar vöðva-