Læknablaðið : fylgirit - 01.05.1982, Side 29

27
Jón G. Stefánsson, Ingvar Kristjánsson
ATHUGUN Á GREININGARHÆFNI TVEGGJA
SPURNINGAUSTA NOTAÐRA VIÐ HÓPRANNSÓKNIR
I GEÐLÆKNISFRÆÐI
INNGANGUR
Geðlæknisfræðilegar hóprannsóknir bein-
ast oft að þvi að finna ókunn geðsjúkdóms-
tilfelli í skýrgreindum hóp. Til þessa eru not-
uð sálfræðileg próf, skoðanir eða aðrar að-
ferðir, sem henta þykja. Með þessum að-
ferðum er reynt að greina á milli þeirra ein-
staklinga hópsins, sem sennilega eru geð-
sjúkir og hinna, sem líklega eru heilbrigðir
á geði. Þær aðferðir, sem notaðar eru við
hóprannsóknir leiða ekki til sjúkdómsgrein-
ingar, en þeir einstaklingar, sem þær benda
til að geti verið sjúkir, þarfnast nánari
skoðunar til að ákveða hvort þeir séu sjúkir
og þá til sjúkdómsgreiningar ef við á.
Aðferðir til hóprannsókna verða að vera
ódýrar og auðveldar í r.otkun. Þær þurfa
einnig að vera þannig úr garði gerðar að
hægt sé að fá sem flesta einstaklinga þess
hóps, sem á að skoða til samvinnu i rann-
sókninni. Aðferðin verður að greina sem
allra best milli þeirra, sem eru sjúkir og
hinna, sem eru heilbrigðir. Greiningarhæfni
hóprannsóknaraðferða er oft skipt í tvo
þætti: Sértækni (specifity) eða getu til þess
að greina rétt þá, sem eru heilbrigðir (heil-
brigðir rétt greindir á prófi/allir heilbrigðir)
og fundvísi (sensitivity) eða getu til þess að
greina rétt þá, sem eru sjúkir (sjúkir rétt
greindir á prófi/allir sjúkir). Heildargrein-
ingargetu prófs má líta á t.d. með þvi að
skoða ranggreiningartiðni (overall misclassi-
fication rate) (ranggreindir á prófi/heildar-
fjöldi).
Til þess að hægt sé að reikna greiningar-
hæfni hóprannsóknaraðferðar verður að
gera undirstöðugreiningu, sem byggist á
gildri aðferð til að greina á milli sjúkra og
heilbrigðra og sé notuð sem undirstaða út-
reikninga á greiningarhæfni hóprannsóknar-
aðferðarinnar. í geðlæknisfræði er geðlækn-
isskoðun sú aðferð, sem nota verður til und-
irstöðugreiningar. Sýnt hefur verið fram á
Frá geðdeild Landspítalans
að áreiðanleiki sjúkdómsgreininga geðlækna,
sem beita hefðbundnum aðferðum er mestur
í þvi að skilja á milli geðveiki annars vegar
og vægari geðsjúkdóma hins vegar, en á-
reiðanleiki minnkar mjög þegar litið er á
undirflokkun t.d. hinna vægari sjúkdóma t.d.
hugsýki. Líklegt er að áreiðanleikinn verði
sömuleiðis lítill við að greina á milli heil-
brigðra og vægt veikra. Á síðasta áratug
hefur verið mikið unnið að því að gera hið
geðlæknisfræðilega mat áreiðanlegra, sér-
staklega með notkun staðlaðra geðskoðunar-
viðtala. Með notkun þeirra hefur tekist að
skapa mjög gott samræmi í niðurstöðum
geðskoðunar þeirra, sem kunna að nota að-
ferðina.0
Það staðlaða geðskoðunarviðtal, sem lík-
lega er þekktast, er hið svokallaða „Present
State Examination" (P.S.E.), sem hefur ver-
ið gert og þróað af Wing og félögum hans.4
Viðtalið nær til einkenna, sem fram hafa
komið mánuðinn á undan, allir eru spurðir
vissra spurninga, en aðrar spurningar aðeins
bornar fram þegar ákveðnum skilyrðum er
fullnægt. Spyrjandanum er frjálst að spyrja
nánar í kringum þau svör, sem hann fær til
að gera það upp við sig hvernig réttast er
að svara hinum stöðluðu spurningum. Við-
talið er töluvert sveigjanlegt og niðurstöður
þess hafa reynst áreiðanlegar, þannig að
þeir, sem þjálfaðir eru í notkun þess eru
mjög líklegir til þess að komast að sömu
niðurstöðu varðandi þau einkenni, sem kom-
ið hafa fram hjá sjúklingi s.l. mánuð.
Hér verður gerður samanburður á tveim
spurningalistum, sem viða hafa verið not-
aðir við geðlæknisfræðilegar hóprannsóknir.
Sá fyrri ,,The Cornell Medical Index Health
Questionnaire" (C.M.I.) hefur verið notaður
mjög víða í geðlæknisfræðilegum hóprann-
sóknum þótt hann væri í fyrstu gerður til að
flýta fyrir og hjálpa i almennri kliniskri
vinnu.1 Þrátt fyrir þennan uppruna hefur
þessi spurningalisti reynst gagnlegur í hóp-
t