Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1996, Blaðsíða 94

94
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82/FYLGIRIT 34
V-70. Kýlaveiki og kýlaveikibróðir í ís-
lenskum laxfiskum
Herdís Sigurjónsdóttir, Bjarnheiður Guðmunds-
dóttir, Brynja Gunnlaugsdóttir, Sigríður Guð-
mundsdóttir, Slavko H. Bambir, Gísli Jónsson,
Sigurður Helgason
Frá Tilraunastöð H.í. í meinafrœði að Keldum
Bakterían Aeromonas salmonicida undirteg-
und achromogenes sem veldur kýlaveikibróður í
fiskum greindist í fyrsta sinn hér á landi árið 1980.
Síðan hefur hún valdið miklu tjóni í eldi laxfiska.
Lítil vitneskja hefur þó verið um útbreiðslu henn-
ar í villtum fiski hér við land.
Kýlaveiki af völdum bakteríunnar Aeromonas
salmonicida undirtegund salmonicida greindist í
fyrsta sinn á íslandi í byrjun júní 1995. Sjúkdóm-
urinn kom upp í aliseiðum á bakka Elliðaánna en
eldisvatn var tekið úr ánum. í lok júlí varð kýla-
veiki vart í göngulaxi í Elliðaánum. Um svipað
leyti greindist veikin í hafbeitarfiski sem gekk í
Laxeldisstöðina í Kollafirði en áður hafði fiskur
verið fluttur þaðan í Hellisá til stangveiði. I kjöl-
far þessa var gripið til sóttvarnaraðgerða. Allur
lax var veiddur úr Hellisá og honum eytt. Lokað
var á göngu fiska upp í Elliðavatn en sjúkur og
dauður fiskur tíndur úr Elliðaánum og rann-
sakaður og veiðibúnaður sótthreinsaður. Einnig
voru allir hoplaxar veiddir því þeir eru líklegir
smitberar.
Árið 1995 komu ríflega 100 fiskar úr Elliðaán-
um til rannsóknar og greindist kýlaveiki í 31%
þeirra. Einnig voru 127 fiskar rannsakaðir úr 35
ám víða af landinu og greindist kýlaveiki í einum
fiski úr Hellisá. Kýlaveikibróðir greindist á hinn
bóginn í 10 fiskum úr átta ám. Árið 1996 voru 72
fiskar rannsakaðir úr Elliðaánum og greindist
kýlaveiki í tveimur hoplöxum snemma árs og í
aliseiðum í maí en á þau rann vatn úr ánum. Ekki
greindist kýlaveiki í fleiri fiskum. Átján laxar úr 11
öðrum ám voru einnig rannsakaðir. Kýlaveiki-
bróðir greindist í 11 fiskum úr fimm ám, þar á
meðal úr Elliðaánum.
Ekki er hægt að merkja breytingu á umhverfis-
þáttum í Elliðaánum milli ára sem gæti útskýrt svo
skjóta hjöðnun sýkinnar þar. Smitvarnaraðgerðir
eiga trúlega drjúgan hlut í þessu, en gleggri mynd
fæst væntanlega á næstu árum því áfram verður
fylgst náið með ánum.
V-71. Greining mýkóplasma sýkinga
með blóðvatnsprófi á íslandi 1991-1995
Guörún Svanborg Hauksdóttir, Þorbjörn Jónsson,
Valgerður Sigurðardóttir, Arthur Löve
Frá rannsóknastofum í veirufrœði og ónœmis-
frœði Landspítalanum
Mýkóplasma er baktería án frumuveggjar og
því er hún ónæm fyrir mörgum sýklalyfjum.
Ræktun er erfið og sýkingar hafa einkum verið
greindar með mótefnamælingum, til dæmis
komplímentbindiprófi.
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna
greiningar mýkóplasmasýkinga á íslandi á tíma-
bilinu 1991-1995. Jafnframt var athugað hjá hluta
sjúklinganna hvort þeir sem greindust með mýkó-
plasmasýkingu (n=109) hefðu önnur einkenni en
þeir sem greindust með veirusýkingar (n=lll)
eða ekki tókst að greina ákveðna sýkingu hjá
(n=720). Farið var yfir allar mýkóplasmamæling-
ar sem gerðar voru á rannsóknastofu í veirufræði
á árunum 1991-1995. Til að sýking teldist staðfest
varð að mælast fjórföld hækkun mótefna í tveim-
ur aðskildum mælingum eða mótefnastyrkur
>1:64 í einu sýni.
Á árunum 1991-1995 greindust 318 einstakling-
ar með mýkóplasmasýkingu samkvæmt niður-
stöðum blóðvatnsprófs (5,3 sjúklingar á mánuði).
Langflestir greindust veturinn 1991-1992, um 15
ný tilfelli á mánuði. Að jafnaði greindust flestir að
vetrarlagi en færri á vorin og sumrin. Kynjadreif-
ing var jöfn og meðaldur 22 ár. Þeir sem greindust
með mýkóplasmasýkingu voru oftar grunaðir um
lungnabólgu og höfðu oftar verið meðhöndlaðir
án árangurs með sýklalyfjum en viðmiðunarhóp-
arnir.
Borið saman við erlendar rannsóknir er líklegt
að mýkóplasmasýkingar séu vangreindar á ís-
landi. Rétt er að hvetja lækna til að senda saman-
burðarsýni frá sjúklingum sem grunaðir eru um
slíka sýkingu til að auka þekkingu á þeim hér á
landi.
V-72. Vefjabreytingar af völdum kýla-
veiki og kýlaveikibróður í laxi
Slavko H. Bambir, Bjarnheiður K. Guðmunds-
dóttir, Gísli Jónsson, Sigurður Helgason
Frá Tilraunastöð H. í. í meinafrœði að Keldum
Kýlaveikibróðir, sem bakterían Aeromonas
salmonicida undirtegund achromogenes (Asa)
veldur, hefur um árabil verið alvarlegur sjúkdóm-
ur í eldi laxfiska á íslandi. Sumarið 1995 greindist
kýlaveiki af völdum A. salmonicida undirtegund
salmonicida (Ass) í fyrsta skipti í laxi hér. Vefja-
breytingum vegna kýlaveiki í laxi hefur verið lýst
en hins vegar er lítið vitað um vefjaskemmdir af
völdum kýlaveikibróður.
Gerður var samanburður á líffærameinafræði
af völdum kýlaveiki og kýlaveikibróður í náttúru-
lega sýktum laxi úr íslenskum ám. Fiskar voru